Ontstaan van het programma Weerbaarheid
Het is het najaar van 2016 als in de Gelderse Staten de vraag wordt gesteld of de provincie iets moet doen tegen de steeds vaker zichtbaar gedumpte blauwe vaten vol drugsafval in de natuur. De vaten lijken het tastbare bewijs dat georganiseerde criminaliteit zich uitbreidt van Zuid-Nederland naar Gelderland. Hoe het zich ook verspreidt, meer actie lijkt nodig. Maar als we vinden dat we iets moeten doen, wat dan? Wat kunnen we eigenlijk als provincie doen? Wat is onze rol? En wordt ons die eigenlijk wel gegund?
In juli 2017 debatteren de Staten over de eerste Statenbrief over dit onderwerp. Bijna unaniem steunen ze het voorstel van het college om aan de slag te gaan met dit thema, dat voor de provincie geen wettelijke taak is en ons dus vreemd is. In een motie die tijdens het debat wordt aangenomen, vragen de Staten het college hoe we de Gelderse partners het best kunnen ondersteunen. Wellicht door een Veiligheidscentrum op te richten? De vraag biedt de ideale aanleiding om daarover het gesprek met partners te voeren. En natuurlijk ook over hoe zij onze rol zien. We vragen Herman Kaiser, oud-burgemeester van Arnhem, om de klus op te pakken met zowel de klassieke veiligheidspartners (gemeenten, politie, Openbaar Ministerie) als de kritische/frisse blikken van buitenstanders (onder andere het Financieel Expertise Centrum (FEC) en De Nederlandse Bank). Hij komt in november 2017 met zijn eindrapport: “Weerbaar Gelderland; Samen trekken aan één touw”.
De commissie wordt door iedereen “de commissie Kaiser” genoemd, iets wat de betrokken ambtenaren en Herman Kaiser zelf met een milde glimlach als statusverhogende titel zien. Hun conclusies zijn positief. Ook bij de Gelderse partners leeft het gevoel dat er meer nodig is om georganiseerde/ondermijnende criminaliteit aan te pakken. Vooral het Regionaal Informatie en Expertise Centrum Oost-Nederland (RIEC-ON) heeft extra ondersteuning nodig. Over de rol van de provincie zijn de meningen meer verdeeld. Vele partners, vooral veel kleinere gemeenten, zijn (zeer) positief over de provinciale aandacht. Andere zijn terughoudender tegenover deze nieuwe speler op het veld; ondersteuning in de vorm van geld is prima, maar de provincie moet zich niet gaan mengen in de keuzes op het gebied van veiligheid. Die wettelijke taak ligt in het driehoeksoverleg tussen gemeenten, Openbaar Ministerie (OM) en politie. Dit sluit echter uitstekend aan bij onze insteek: we nemen geen taken over, maar ondersteunen proactief.
Hiervoor kiezen we de vorm van het ‘ontwikkelprogramma Weerbare Overheid'. Dit is de pioniersfase van het latere programma Weerbaarheid. In deze fase zoeken we gaandeweg naar betekenisvolle manieren om het verschil te maken. Soms als aanjager, soms door mooie ideeën van betrokken professionals mogelijk te maken.
Een van onze eerste acties is het RIEC ondersteunen bij het maken van ondermijningsbeelden. Ondermijningsbeelden zijn informatieproducten (meestal een rapport met een inhoudelijk Excel-overzicht) waarin de kennis van partners over georganiseerde criminaliteit in een bepaald gebied staat. Dit biedt de mogelijkheid om gerichte keuzes te maken qua inzet van mensen en geld. In Gelderland werden deze beelden per gemeente gemaakt, wat veel werk opleverde. Door een gerichte opdracht en benodigd geld aan het RIEC te geven, is de doorlooptijd van jaren verkort en hebben gemeenten inmiddels hun ondermijningsbeeld.
Een ander kenmerkend initiatief van het programma is het project Ariadne. Dat begint met een verzoek van burgemeester Lambooij (gemeente Putten), voorzitter van het programma Vitale Vakantieparken. Hij vraagt ons om hulp om de criminele activiteiten op parken tegen te gaan. Dit past goed bij de denkwijze van het ontwikkelprogramma. Het is niet onze taak om criminaliteit aan te pakken. Maar om onze doelen te behalen op het gebied van toerisme en recreatie, moet het probleem wel worden aangepakt. Daarom nemen we het voortouw om samen met gemeenten, politie en OM een project te ontwikkelen en daar het benodigde geld voor te vinden door lobby bij het Rijk. Verderop in dit e-magazine leest u daar meer over.
In 2019 komt het onderwerp veiligheid bij veel politieke partijen terug in hun verkiezingsprogramma en uiteindelijk ook in het provinciale coalitieakkoord. Dat leidt er ook toe dat er voor het eerst in Nederland een gedeputeerde Weerbaarheid is. Het ontwikkelprogramma richt zich hierna ook op een weerbare samenleving. De nieuwe naam “Weerbaarheid” past daarmee goed bij de bredere aanpak van het programma.