Buitengebied
Agenda Veilig Buitengebied
In het najaar van 2019 ondertekenden 77 partijen in Gelderland de Agenda Veilig Buitengebied 2019-2022. De agenda vormde het startpunt van de gezamenlijke inzet van partijen voor de veiligheid van het Gelderse buitengebied met als centrale uitgangspunten: samen, bewust en weerbaar. Het omvangrijke buitengebied bleek namelijk vaak een blinde vlek wat betreft ondermijnende activiteiten. Nu, aan het einde van de looptijd van de agenda, kan de conclusie getrokken worden dat de betrokken partijen de urgentie hebben erkend en daadwerkelijk verandering in gang hebben gezet. In alle Gelderse regio’s wordt, op een eigen manier, gewerkt aan behoud en versterken van de veiligheid in het buitengebied. Het is mooi om te zien dat partijen kiezen voor een regionale aanpak en samenwerking die passen bij de problemen die ze tegenkomen in het buitengebied en ‘de eigenheid’ van de regio. De praktijk leert wel dat er nog enorm veel te doen is. Met de agenda is een mooie start gemaakt met de aanpak van het buitengebied, maar deze moet de komende jaren gewoon doorgaan. Wij hebben er alle vertrouwen in dat de betrokken partijen zich daartoe ook blijven inzetten.
Samenwerking groene handhaving
De natuurgebieden zijn in de Agenda Veilig Buitengebied benoemd als aandachtsgebied. Het gaat om gebieden die kwetsbaar zijn en waar de kans op illegale activiteiten groot is. Sinds een aantal jaren werken de organisaties die zich in Gelderland bezighouden met toezicht op en handhaving van de natuurbeschermingswet(ten) samen. In 2019 besloten ze om de samenwerking verder te versterken. Er is een netwerksamenwerkingsstructuur opgezet - met een overlegstructuur op bestuurlijk, beleidsmatig en operationeel niveau-, en een samenwerkingsprogramma vastgesteld. Dit programma is uitgevoerd. Ook zijn er 4 regiocoördinatoren: voor de Veluwe, de Achterhoek, Gelderland-Midden en Gelderland-Zuid. De regiocoördinatoren onderhouden actief contact met iedereen in het netwerk op uitvoeringsniveau. Zij waren de afgelopen jaren een zeer belangrijke verbindende schakel in de samenwerking. Ook door hun enthousiasme en inzet werd de samenwerking een succes. In 2021 is op bestuurlijk niveau dan ook besloten om met de samenwerking door te gaan, voor in ieder geval 3 jaar. Een mooi voorbeeld van samen, bewust en weerbaar.
Keurmerk Veilig Buitengebied
Veel Gelderse gemeenten zijn of gaan, naar aanleiding van de actiepunten uit de Agenda Veilig Buitengebied, aan de slag met het Keurmerk Veilig Buitengebied (KVB). Dit keurmerk is ontwikkeld door het CCV/PVO Oost-Nederland en helpt publieke en private partijen afspraken te maken om het buitengebied schoon, heel en veilig te houden. Het belangrijkste effect van deze KVB’s is dat zij het bewustzijn van gebruikers, ondernemers en bewoners van het buitengebied over illegale activiteiten vergroten. In bijeenkomsten met alle betrokkenen krijgen bewoners en ondernemers op locatie voorlichting over criminele activiteiten aan de hand van praktische voorbeelden. Daarnaast brengen deze KVB’s partijen die toezicht en handhaving uitoefenen bij elkaar. Met de nuchtere en praktische aanpak wordt de lokale samenwerking en daarmee het netwerk opgericht of versterkt. Het ministerie van Justitie en Veiligheid heeft besloten om het KVB landelijk te laten uitrollen en stelde hiervoor ook geld beschikbaar. Gelderland geldt hierbij als voorloper en voorbeeld voor andere gemeenten en provincies in Nederland.
Anton Jansen, Manager Platform Veilig Ondernemen Oost-Nederland (PVO)
“Wat is nou eigenlijk buitengebied? Het buitengebied was tot voor kort een witte vlek wanneer veiligheid het thema was. De opmars van ondermijnende criminaliteit heeft ervoor gezorgd dat de leefbaarheid steeds meer en vaker onder druk staat. Waakzaamheid is gevraagd, alertheid geboden. De Agenda Veilig Buitengebied van de provincie heeft het onschuldige beeld over het buitengebied nadrukkelijk veranderd. Het buitengebied staat vol op de kaart. Platform Veilig Ondernemen Oost-Nederland brengt dankzij de agenda van de provincie met KIEK UUT publieke en private partijen samen het buitengebied vitaal, veilig en leefbaar te houden.”
Vrijgekomen agrarische bebouwing
We hebben samen met de afdeling GEO/GIS de huidige en toekomstige agrarische leegstand in kaart gebracht. Deze leegstand wordt ook wel vrijgekomen agrarische bebouwing (VAB’s) genoemd. Dit onderzoek vloeit voort uit de vaststelling van de Agenda Veilig Buitengebied. Daarbij is geconstateerd dat gemeenten weinig zicht hebben op (leegstand in) het buitengebied en dat er behoefte is aan data hierover. De dataset bevat de volgende informatie:
- Een overzicht van het aantal agrarische bedrijven in 2010, met het bijbehorende aantal panden en de oppervlakte daarvan
- Een overzicht van het aantal vrijgekomen agrarische bedrijven in 2020, met het bijbehorende aantal panden en de oppervlakte daarvan
- Op het moment van schrijven (zomer 2022) onderzoeken we of het ook mogelijk is om een prognose van de toekomstige leegstand in de dataset op te nemen.
We hebben de dataset verder aangescherpt en gevalideerd aan de hand van gegevens uit het veld. Hierbij kregen we hulp van de gemeente Berkelland, een gemeente die vooroploopt bij het lokaal in kaart brengen van de VAB’s. De voortgang is daarnaast tussentijds getoetst bij een aantal Gelderse gemeenten. Tijdens verschillende sessies werd met gemeenten onderzocht of deze data voldeed aan hun wensen en waar verbetering mogelijk is. Hierbij waren adviseurs uit het veiligheidsveld en adviseurs vanuit ruimtelijke ontwikkeling en aangrenzende beleidsterreinen aanwezig. De dataset werd bij alle sessies enthousiast ontvangen. Momenteel leggen we de laatste hand aan de dataset. We streven ernaar elke gemeente uiterlijk in het voorjaar van 2023 een factsheet aan te bieden, met daarin een overzicht van deze cijfers van die gemeente.
Heleen Huiskamp, programmamanager Vitaal Platteland, Gemeente Berkelland
“Het is mooi om te zien dat provincie Gelderland met het programma Weerbaarheid ook actief aandacht heeft voor de opgave die er ligt rondom de vrijkomende agrarische bebouwing (VAB’s). Als gemeente Berkelland zetten wij ons hier al een aantal jaar voor in. Dit hebben we onder meer gedaan via een eigen kwantitatief/kwalitatief onderzoek naar onze agrarische erven. Dit onderzoek heeft de provincie gebruikt als een soort toets voor haar eigen onderzoek. Dit leverde een mooie samenwerking op, met als uitkomst dat het onderzoek van de provincie op algemeen niveau een goed beeld geeft van de stand van zaken over de VAB’s. Wat ons zorgen blijft baren, is dat de data die er zijn voor de VAB’s veel hiaten blijven vertonen als je meer inzoomt op de erven. Dit is iets dat we niet moeten vergeten. Ondanks dat is het mooi dat er nu een onderzoek ligt dat aantoont dat er daadwerkelijk een grote opgave is rondom de VAB’s, een mooi resultaat!”
Regionale kenniskring veilig buitengebied
Een van de actiepunten uit de Agenda Veilig Buitengebied is het borgen en delen van kennis en ervaring. Daarom organiseren het RIEC Oost-Nederland en provincies Gelderland en Overijssel sinds 2021 4 keer per jaar een regionale kenniskring buitengebied. Tijdens deze kenniskring worden ontwikkelingen en goede voorbeelden gedeeld. De belangstelling voor deze kenniskring is groot en het aantal deelnemers groeit nog steeds. Ook hierin is Gelderland koploper/voortrekker in Nederland. Het RIEC Oost-Nederland is, samen met provincies Gelderland en Overijssel, ook initiatiefnemer van een landelijke kenniskring buitengebied.
Henry Ligtenberg, projectleider buitengebied RIEC Oost-Nederland
“De samenwerking met provincie Gelderland in de afgelopen 2 jaar was erg goed. Vanaf het begin heeft het RIEC voor de aanpak buitengebied nauw samengewerkt met de projectleider Agenda Veilig Buitengebied en het Platform Veilig Ondernemen, op basis van een gezamenlijk plan waarin sterke punten van iedere partner werden gebundeld en op elkaar afgestemd. De provincie bleek daarbij een zeer betrouwbare samenwerkingspartner.
De provincie heeft haar rol in de aanpak buitengebied heel goed opgepakt. Aan de ene kant door heel actief mee te denken over mogelijke kansen en ontwikkelingen en door lokale partners (gemeenten) te ondersteunen met kennis en geld. Aan de andere kant door inhoudelijk informatie beschikbaar te maken die cruciaal was voor het uitvoeren van analyses in 26 gemeenten. Provincie Gelderland was op dat gebied een koploper in Nederland.
Ook heeft de provincie een actieve rol in zowel de landelijke kenniskring als de regionale kenniskring buitengebied. Voor de kenniskringen en overige bijeenkomsten buitengebied was de provincie ook steeds bereid te faciliteren door ruimte beschikbaar te stellen.
De Agenda Veilig Buitengebied en de zeer constructieve opstelling van de provincie hebben zeker bijgedragen aan het weerbaarder maken van het buitengebied van Gelderland.
Aan het einde van 2022 eindigt de Agenda Veilig Buitengebied, maar de aanpak buitengebied in Oost-Nederland zal de komende jaren gewoon door (moeten) gaan. We hebben een mooie start gemaakt, maar er is nog enorm veel te doen. Door het landelijk stikstofbeleid - dat zeker in Gelderland voor nog meer leegstand en kans op verdere groei van ondermijnende criminaliteit kan zorgen - is het heel wenselijk dat de provincie haar rol bij het weerbaar maken en houden van het buitengebied blijft invullen. Een onderdeel daarvan is de belangrijke bijdrage in het verder vergroten van zicht op deze vorm van criminaliteit in het buitengebied van Oost-Nederland.”
Campagne Meld Misdaad Anoniem
Meld Misdaad Anoniem (M.) waarschuwt met een campagne tegen de toenemende vestiging van drugslaboratoria in leegstaande loodsen, schuren en boerderijen in Gelderland. Deze campagne is erop gericht om boeren bewuster te maken van de gevaren van de verhuur aan (drugs)criminelen. Boeren die iets verdachts zien, worden opgeroepen om direct Meld Misdaad Anoniem te bellen of te mailen. “Is leegstand in jouw buurt een kans of risico?” Met die vraag wil de campagne de ernst van drugslabs duidelijk maken. Gebruikers van het buitengebied worden hierover geïnformeerd met flyers en posters en via online kanalen. Via sociale media en populaire websites worden video's en banners verspreid. Eind 2019 begon het programma een samenwerking met M. Met cofinanciering kunnen Gelderse gemeenten de campagne tegen drugslabs in het buitengebied inzetten in hun gemeente. Sinds de start maakten 21 gemeenten gebruik van dit aanbod. De resultaten hiervan zijn dat op de plekken waar de campagne wordt ingezet een opvallende piek te zien is in de meldingen. De stijgingen zijn aanzienlijk hoger dan de gemiddelde landelijke stijgingen. In de meldingen is ook terug te zien dat de meldingsbereidheid in deze periode toeneemt.