Accessibility options
Autoplay videos / GIFs
6/15
  • Pages
01 Home
02 Werk in uitvoering
03 Vitaal Bestuur
04 Klimaat
05 Klimaatadaptatie
06 Water
07 Aantrekkelijke leefomgeving
08 Biodiversiteit
09 Agrifood
10 Gezonde leefomgeving
11 Wonen
12 Leefbaarheid
13 Economie
14 Circulaire economie
15 Bereikbaarheid

Water

Water

Status

Het Regionaal waterprogramma (RWP) is een verplicht programma vanuit de Omgevingswet.

Het RWP vervangt in de toekomst het huidige waterplan en bevat het waterbeleid. Het RWP vormt - de wettelijk vereiste - nadere uitwerking van dit beleidsprogramma. Het Regionaal Waterprogramma is inmiddels vastgesteld in PS op 15 december 2021 (PS2021-724).

Op deze pagina direct naar:

> Dit is wat wij willen bereiken
> Dit is wat we om ons heen zien
> Dit is onze aanpak
> Participatie
> Monitoring

Water (Regionaal waterprogramma)

Water stuurt


Dit is wat wij willen bereiken

Water is van belang voor de ambities van een Gaaf Gelderland. Voor de bereiding van ons drinkwater, om te kunnen varen en zwemmen. Water is nodig voor landbouw, natuur en landschap. Tegelijkertijd zijn er ook risico’s op overstromingen en overlast. Ons doel is een duurzaam watersysteem, dat nu en in de toekomst voldoende en schoon water biedt en waarin de risico’s op overstromingen en overlast beperkt zijn. Concreet betekent dit:

  • Waarborgen van waterveiligheid in combinatie met goede ruimtelijke kwaliteit en voorkomen van wateroverlast;
  • Grond- en oppervlaktewaterkwaliteit levert geen gezondheidsrisico’s op, draagt bij aan bodemkwaliteit en voldoet om natuurdoelen te bereiken;
  • Vraag en aanbod van water voor consumptie en productie zijn duurzaam in evenwicht.

Samenhang

Met het waterprogramma geven we invulling aan een wettelijke taak. Maar het helpt ons vooral om inzicht te geven in hoe we samen met onze partners werken aan een watersysteem dat bijdraagt aan een gezond, veilig, schoon en welvarend Gelderland. Het waterprogramma beschrijft hoe wij als provincie de komende periode aan de slag willen op het gebied van water. Het programma is met betrekking tot de Europese doelen bindend richting de waterschappen en daar waar we maatschappelijke functies hebben aangewezen werkt het door in het toetsingskader voor wateractiviteiten.

Ambitieweb: samenhang met de ambities uit de Omgevingsvisie Klik hier voor een toelichting op de scores.


Dit is wat we om ons heen zien

Analyse

Ons klimaat verandert merkbaar. Hoosbuien, stijgende temperaturen, extreme hitte, langdurige droogte, de uitdroging van land- en tuinbouwgronden, bodemdaling, bosbranden en toenemende overstromingsrisico’s. Het veranderend klimaat gaat aan niemand voorbij en raakt alle facetten van onze omgeving. Om zowel tekorten en overschotten goed om te vangen zijn veranderingen in het watersysteem nodig. Naast ingrepen in het watersysteem, zal dit ook raken aan ruimtelijke inrichting en (economische) gebruiksmogelijkheden. Daarnaast staat ons grondwatersysteem steeds meer onder druk door nutriënten, bestrijdingsmiddelen, medicijnresten, microplastics en nieuwe stoffen. Uitdaging daarbij is dat de ruimte steeds meer onder druk komt te staan en dat deze vraag naar ruimte met oog voor de natuurlijke kwaliteiten van de leefomgeving wordt opgepakt.

Netwerk

Water stroomt. Het watersysteem verbindt dan ook vele spelers die van invloed zijn op de kwaliteit van dat watersysteem.

  • Ondernemers, agrariërs en inwoners gebruiken water voor hun productieproces en eerste levensbehoeften.
  • Gemeenten zijn verantwoordelijk voor het grondwater in stedelijk gebied en de afvoer van afvalwater en overtollig regenwater via de riolering.
  • Waterschappen beheren de regionale wateren, zoals kanalen en beken. Deze zijn bepalend voor de watervoorziening van zowel agrariërs als natuurgebieden. Ook beheren ze een groot deel van de waterkeringen en zuiveren ze afvalwater.
  • Het Rijk bepaalt in de Waterwet welke rechten en plichten inwoners en organisaties hebben en welke veiligheidsnormen gelden voor primaire keringen. Rijkswaterstaat beheert de rijkswateren, zoals de grote rivieren en kanalen, en waarschuwt lagere overheden bij hoogwater in hun gebied.
  • Vitens produceert en distribueert het drinkwater in Gelderland. Het Rijk houdt toezicht op de kwaliteit van het drinkwater, de gemeenten en provincies zijn aandeelhouder en zien toe op de bedrijfsvoering.

Dit is onze aanpak

De provincie heeft de wettelijke taak zorg te dragen voor het regionale waterbeleid. Gezien de samenhang in het watersysteem zelf en ook het belang van water voor ambities op het gebied van een gezonde en veilige leefomgeving, wonen, recreëren, landbouw, industrie, natuur, landschap, klimaatadaptatie en duurzame energie vervullen we deze taak in samenwerking met verschillende partners én met andere disciplines. Onze doelen op het gebied van water realiseren we in veel gevallen in integrale en gebiedsgerichte projecten waar water een van de onderwerpen is.

Onze uitgangspunten hierbij zijn:

  • Voorkomen is beter dan genezen. Het bodem- en watersysteem is een belangrijke basis voor onze leefomgeving en een sleutel naar duurzaamheid en klimaatbestendigheid. We werken aan herstel en we zorgen dat nieuwe functies en nieuwe ontwikkelingen het systeem versterken.
  • Als ontwikkelingen verwachte negatieve effecten hebben op het bodem- en watersysteem, verwachten we van initiatiefnemers maatregelen om die te beperken en/of compenseren.
  • Ons drinkwater beschermen we.
  • We wegen klimaatbestendigheid mee in alle beslissingen van onszelf en verwachten dit ook van partners.

Daarnaast zetten we ook specifieke instrumenten en acties in langs de volgende actielijnen:

a. Waterveiligheid: beschermen tegen overstromingen

  • Plannen voor versterking primaire waterkeringen begeleiden en goedkeuren.
  • Normen vaststellen voor regionale waterkeringen.
  • Dijkversterking en gebiedsontwikkeling waar mogelijk combineren
  • Overstromingsrisico’s in Gelderland in kaart brengen
  • Afstemming met Duitsland ten behoeve van EU Richtlijn Overstromingsrisico’s, KRW etc.

b. Waterkwaliteit: voldoende en schoon grond- en oppervlaktewater en drinkwater

  • Bevoegd gezag (vergunningverlening, toezicht en handhaving) voor onttrekking van grondwater voor de openbare drinkwatervoorziening, grote industrie en Koude Warmteopslag;
  • Bescherming grondwaterkwaliteit voor de openbare drinkwatervoorziening en andere onttrekkingen voor menselijke consumptie, o.a. door in de omgevingsverordening grondwaterbeschermingszones aan te wijzen en kaders voor de aanpak van bodem- en grond(water)verontreiniging vast te leggen;
  • Zorgen voor voldoende kwaliteit en kwantiteit van het grondwater door monitoren en het treffen van maatregelen onder andere in het kader van de Kaderrichtlijn Water;
  • Aanwijzen van Aanvullende Strategische Voorraden (ASV’s) voor drinkwater.

c. Klimaatadaptatie:

  • Normen vaststellen voor preventieve maatregelen tegen wateroverlast en inzet op strategisch voorraadbeheer.
  • Stimuleren en agenderen, zoals grondwaterfluctuatiezones, waterbergingsgebieden, wateroverlastbeperking;
  • Inzetten op het herstellen van - en beter rekening houden met - het natuurlijke bodem- en watersysteem voor mens en natuur. Wij dragen daarmee bij aan onze ambities van een klimaatadaptief en biodivers Gelderland. We stimuleren het nemen van maatregelen om overstromingen en regionale wateroverlast te voorkomen en de schadelijke effecten van droogte tegen te gaan. In de meest kwetsbare gebieden streven we naar een integrale aanpak van de droogteproblematiek en het terugdringen van de stikstofuitstoot.

d. Waterkwaliteit t.b.v. natuurdoelen:

  • Vennen, beken, wielen en kolken beschermen ten behoeve van natuurwaarden en soortenbeleid;
  • Agrarisch natuur- en landschapsbeheer verbreed inzetten, bijv. voor ecologische verbindingszones.
  • Samenwerkingovereenkomst met waterschappen met meer aandacht voor biodiversiteit.
  • Natuurinclusief beheer van watergangen.
  • Herstel en bescherming natte landnatuur, o.a. via omgevingsverordening.
  • Herstellen en verbeteren van de natuurwateren.
  • Weidevogelgebieden: variatie in natte en minder natte percelen.

e. Voldoende en schoon water voor economische activiteiten en recreatie

  • Stimuleren van fysieke en beheersmaatregelen, waarmee we de waterkwaliteit en -hoeveelheid op peil houden voor de landbouw.
  • Aanwijzen welke wateren in aanmerking komen als zwemwater en onderzoek doen naar de toekomstige behoefte aan zwemwater.
  • Aanwijzen regionale wateren voor beroepsscheepvaart.

Actieprogramma Water

Het Regionaal waterprogramma beschrijft wat we de komende jaren voor de verschillende waterthema’s willen doen en bereiken en waarom. Zo maken we zo concreet mogelijk waar we aan werken. Het waterprogramma geldt van 2021-2027. We willen echter ook kunnen inspelen op veranderingen en actuele ontwikkelingen. We willen toetsen wat we al hebben bereikt en maatregelen hierop aanpassen. Daarom werken we aan een actieprogramma Water met concrete maatregelen voor de korte termijn. Door jaarlijks een actieprogramma vast te stellen, zorgen we ook voor een betere samenhang tussenmaatregelen in het ruimtelijke domein en de daarbij betrokken beleidsvelden (onder andere bodem, landbouw, natuur en landschap, klimaat en ruimtelijke ordening).


Participatie

In lijn met het coalitieakkoord ‘Samen voor Gelderland’ zien we participatie niet als een doel op zich, maar als een middel om te komen tot plannen waar draagvlak voor is onder onze inwoners. We willen dat onze wetten, regels en plannen goed aansluiten bij de belangen van de Gelderse samenleving. Het Regionaal waterprogramma is daarom opgesteld in overleg met de waterschappen, (buur)provincies, Vitens, terrein beherende organisaties en gemeenten. Ook wordt het ontwerp Regionaal waterprogramma in 2021 ter visie gelegd. Vaststelling door PS volgt eind 2021. Bij de uitvoering van de maatregelen willen wij ons netwerk actief betrekken.


Monitoring

Voor elk van de 30 onderdelen van het waterprogramma worden een of meerdere indicatoren vastgelegd. Indicatoren die we gaan gebruiken om in beeld te krijgen wat werkt en wat niet en waar we waar nodig moeten gaan bijsturen. Als uitwerking van de Europese Richtlijnen voor overstromingrisico’s, waterkwaliteit en zwemwater zijn landelijk vastgestelde afspraken gemaakt voor het monitoren. Omdat wij kaderstellend zijn voor het regionale waterbeheer en de waterschappen de belangrijkste rol hebben bij de uitvoering van dit waterbeheer hebben wij structurele en cyclische voortgangsgesprekken met de waterschappen zodat we weten wat er speelt en zo nodig kunnen bij sturen.

Kadernota Midterm review

In het kader van de Midtermreview is in 2021 de stand van zaken in beeld gebracht ten aanzien van de maatschappelijke effecten voor Water. Klik hier om de Kadernota Midterm review te bekijken.


Hoofddoel Voldoende, veilig en schoon water, ook als basis voor andere functies en ambities.


Stand van zaken

In toekomst: ontwikkeling van een monitorwijze/indicator op dit doelniveau.


Subdoel Schoon Grond- en oppervlaktewaterkwaliteit levert geen gezondheidsrisico’s op, draagt bij aan bodemkwaliteit en voldoet om natuurdoelen te bereiken:

  • 100 % (van in totaal 78) oppervlaktewaterlichamen met goede ecologische kwaliteit in 2027
  • Aantal grondwaterlichamen dat voldoet aan de norm.

Stand van zaken

(Oppervlaktewater) Ecologische kwaliteit waterlichamen: sinds 2016 0% (bij een ambitie van 100% in 2027). Deze werkt via het ‘one out – all out’ principe. Dat wil zeggen dat als één parameter niet voldoet, het betreffende waterlichaam rood kleurt (voldoet niet). (Grondwater) De vijf Gelderse grondwaterlichamen voldoen gemiddeld aan de criteria van de Kaderrichtlijn Water. Lokaal zijn er wel knelpunten. In het Regionaal Waterprogramma worden maatregelen opgenomen om de kwaliteit van het grondwater te beschermen en de knelpunten op te lossen. In deze ‘alles of niets’-indicatoren is al jaren geen verandering. Om toch meer zicht te geven op het maatschappelijk effect en of we de toestand ten aanzien van schoon water zien veranderen geven we een nadere illustratie op het onderdeel grondwaterkwaliteit (niet het complete beeld dus) Aantal winningen met een risico voor de grondwaterkwaliteit: in individuele pompputten worden concentraties gevonden die boven de KRW-norm of signaleringswaarden zijn. In het gezamenlijk ruwwater van de winning blijven de concentraties daaronder. Daarbij onderscheid in:

  • risico’s door bemesting
  • risico’s door gebruik gewasbeschermingsmiddelen (landbouw en stedelijk).

Door bemesting (NO3, ofwel nitraat): In 10 van de 40 grondwaterbeschermingsgebieden is een risico voor de grondwaterkwaliteit als gevolg van bemesting. In de gebieden Dinxperlo en Haarlo/Olden Eibergen wordt de norm voor nitraat in het grondwater overschreden (50 mg nitraat/l). Door gewasbeschermingsmiddelen (agrarisch): Bij 12 van de 40 drinkwaterwinningen is een risico voor de grondwaterkwaliteit als gevolg van gewasbeschermingsmiddelen vanuit de landbouw. Door gewasbeschermingsmiddelen (stedelijk gebied): Bij 15 van de 40 drinkwaterwinningen is een risico voor de grondwaterkwaliteit als gevolg van gewasbeschermingsmiddelen vanuit stedelijk gebied. Aantal winningen met een probleem met de grondwaterkwaliteit: in het gezamenlijk ruwwater komt de concentratie van het gezamenlijk ruwwater uit boven de KRW-signaleringswaarde of norm. Bij één winning (Dennewater, gemeente Bronckhorst) is een probleem met de grondwaterkwaliteit. In het gezamenlijk ruwwater is de concentratie gewasbeschermingsmiddelen boven de KRW-signaleringswaarde. NB: voldoen aan KRW-doelen wil niet zeggen schoon. Zo is sprake van ‘vergrijzing’ van het grondwater: er worden, weliswaar in betrekkelijk lage concentraties, in toenemende mate en tot steeds grotere diepte allerlei uiteenlopende stoffen gemeten. Veel van deze stoffen zijn door het Rijk toegelaten, maar er zijn (nog) geen normen voor vastgesteld (maar vormen wel degelijk een risico voor milieu en gezondheid).


Subdoel Voldoende

  • Behoefte aan water voor consumptie en (landbouw-)productie en aanbod zijn duurzaam in evenwicht.
  • Goede waterhuishoudkundige omstandigheden voor de natte landnatuur
  • De zoetwatervoorziening is robuuster en beter op orde en de waterketens zijn meer circulair

Stand van zaken

Het systeem staat onder druk, de afgelopen drie zomers is door de hoge temperaturen de vraag groter dan het aanbod geweest. Het beeld is dat door droogte het grondwater dieper wegzakt en zich niet geheel herstelt in de naterre periodes. Hierdoor worden toekomstige droogteperiodes droger en langduriger.

Klik hier voor de grafiek Grondwaterdynamiek in zes freatische systemen in Gelderland


Subdoel Veilig

Om in een VEILIG Gelderland te kunnen wonen en werken, werken we actief mee aan de bescherming tegen overstromingen vanuit de grote rivieren en tegen regionale wateroverlast in landelijk en stedelijk gebied:


Stand van zaken

Dijkversterkingen langs de grote rivieren worden landelijk geprogrammeerd en geprioriteerd in het Hoogwaterbeschermingsprogramma. Uiterlijk in 2050 moeten alle dijken in Nederland/Gelderland aan hun wettelijke norm voldoen. In kilometers gaat dit langzaam, maar in risicoreductie gaat dit sneller, aangezien de meest urgente dijktrajecten het eerst worden versterkt: Stand van zaken (2020): 159 km van 591 km voldoet aan wettelijke norm.