Leefbaarheid
Leefbaarheid
Leefbaarheid
Mensen maken de provincie
Dit is wat wij willen bereiken
We werken aan een schoon, gezond, veilig en welvarend Gelderland. Sociale verbondenheid is een essentiële voorwaarde om dat voor elkaar te krijgen. Het doel van het programma Leefbaarheid is het versterken van de (sociale) verbondenheid op dorps-, wijk- en buurtniveau. De opgave van de inwoner stellen we hierbij centraal. Inclusie is een belangrijk uitgangspunt: iedereen moet mee kunnen doen, ongeacht afkomst, gender, seksuele oriëntatie, religie, leeftijd, beperking of sociaaleconomische achtergrond (Coalitieakkoord Gelderland). Ruimtelijke en sociale opgaven gaan hierbij vaak hand in hand. Kwetsbare dorpen of wijken verdienen extra aandacht.
Samenhang
Om de sociale cohesie in dorpen, wijken en buurten te bevorderen bieden we inwonerinitiatieven ondersteuning via subsidies en het aanbieden van praktische ondersteuning door de Leefbaarheidsalliantie Gelderland. Veel van de door ons ondersteunde initiatieven van inwoners dragen ook bij aan een van de doelen uit de omgevingsvisie. In wijken wordt samengewerkt met andere programma’s zoals wonen, steengoed benutten en energietransitie.
Ambitieweb: samenhang met de ambities uit de Omgevingsvisie Klik hier voor een toelichting op de scores.
Dit is wat we om ons heen zien
Analyse
- (Sociale) verbondenheid beïnvloedt de leefbaarheid op dorps- en wijkniveau positief en vergroot de kracht van de samenleving. Ontmoeting en verbinding op dorps-, wijk- en buurtniveau zijn hiervoor belangrijk.
- Gelderlands geven gemiddeld een 7,4 voor de mate van geluk. We zien hierbij een kloof tussen opleidingsniveaus: hoe hoger opgeleid, hoe gelukkiger en hoe beter men scoort op belangrijke onderwerpen die samenhangen met geluk.
- In gesprekken met inwoners en gemeenten wordt sociale verbondenheid vaak genoemd als kern van leefbaarheid;
- De behoefte aan verbondenheid uit zich op verschillende manieren. Dit vraagt om maatwerk;
- Inwoners weten zelf wat nodig is en werkt;
- Uit wetenschappelijk onderzoek identificeren wij de volgende acht maatschappelijke ontwikkelingen die invloed hebben op de (sociale) verbondenheid en daarmee de leefbaarheid: 1. Verschillen in de samenleving groeien 2. Toenemend belang van ontmoeting(splekken) 3. Aandacht voor eenzaamheid als maatschappelijk probleem groeit 4. Meer aandacht voor positieve gezondheid en zingeving 5. Inwonersinitiatieven steeds belangrijker, dit juichen we toe 6. Welbevinden in Gelderland (mate van geluk) 7. Buitengebied in beweging: leefbaarheid en sociale cohesie op het platteland 8. Zoektocht naar nieuwe verhoudingen tussen inwoners en overheid
Partners
- Inwoners zelf zijn primair verantwoordelijk voor leefbaarheid en sociale verbondenheid in dorpen en wijken.
- Gemeenten zijn voor inwoners het eerste aanspreekpunt. De provincie is partner van zowel inwoners als gemeenten.
- De organisaties van de Leefbaarheidsalliantie Gelderland ondersteunen voor ons inwonerinitiatieven die de sociale cohesie in hun dorp, wijk of buurt versterken.
Aanpak
Sociale cohesie en onderlinge verbondenheid kun je als overheid niet opleggen of organiseren. Het zijn de mensen in de dorpen, wijken en buurten die zich hiervoor inzetten. Wij kunnen wel de initiatieven van deze inwoners omarmen. Dit doen we op verschillende manieren. Ten eerste door ze financieel te ondersteunen. Hiertoe hebben we onder andere een samenwerkingsovereenkomst met het Oranjefonds opgesteld die bewonersinitiatieven daarmee financieel kan ondersteunen. Daarnaast hebben we het mogelijk gemaakt dat bewonersinitiatieven praktische ondersteuning in de vorm van kennis en kunde kunnen ontvangen door de Leefbaarheidsalliantie Gelderland. Daarmee willen we hen in staat te stellen om voor hun eigen leefomgeving te komen tot (integrale) bewonersinitiatieven en gezamenlijke plannen ter verbetering van de leefbaarheid in hun dorp of wijk. Door middel van het sluiten van dorpendeals (ook in wijken) willen wij bewoners ondersteunen om de integrale vraagstukken op dit niveau in samenhang op pakken. Dit betekent dat wij als overheid aansluiten bij deze initiatieven en doelen van de bewoners in plaats van dat we aan inwoners vragen om aan onze provinciale doelen bij te dragen. Onze ondersteuning bieden wij in afstemming met de betreffende gemeente. Zij zijn voor de inwoners de eerste overheid die wij kunnen ondersteunen in dit proces. We werken via vier programmaonderdelen aan ons doel de (sociale) verbondenheid te versterken.
1. Kennis
We maken gebruik van bestaande netwerken en creëren zo nodig nieuwe netwerken en lerende omgevingen die bijdragen aan het delen, ontwikkelen en toepassen van kennis. Het gaat hierbij om verschillende typen kennis: zowel best practices en praktijkervaring als onderzoeksgegevens. Dit doen we middels:
- Faciliteren van kennisuitwisseling door het bundelen en delen van ervaringen. Bijvoorbeeld door het organiseren van expertsessies, leerateliers, monitoren van dorpendeals, uitwisselingsbijeenkomsten voor partijen die werken aan vergelijkbare vraagstukken en het ontsluiten van kennis via een digitaal platform.
- Inzicht bieden in methoden en instrumenten ter ondersteuning van een specifieke aanpak van gemeenten of inwoners.
- Monitoren welbevinden Gelderlanders.
2. Ondersteuning van initiatieven en ontmoetingsplekken
Actieve inwoners hebben een belangrijke rol bij het versterken van (sociale) verbondenheid in hun wijk of dorp. Ze kloppen aan bij de overheid voor ondersteuning. Wij willen deze ondersteuning bieden en op die manier dergelijke initiatieven mede mogelijk maken. We verbreden ons beleid en verleggen accenten waar dat tot nog betere resultaten kan leiden. Zo richten we ons op ontmoetingsplekken in plaats van alleen op gemeenschapsvoorzieningen, maken we afspraken met het Oranjefonds en zetten we het instrument Dorpendeal in. Dit doen we middels:
- Praktische en financiële ondersteuning voor initiatieven door middel van de Leefbaarheidsalliantie Gelderland. Deze alliantie wordt financieel gesteund door de provincie. Inwoners die gedurende een korte periode ondersteuning nodig hebben bij het starten of juist continueren van hun initiatieven kunnen hier terecht voor praktische ondersteuning.
- Ook ondersteunen we inwonersinitiatieven met een subsidieregeling. Dit doen we samen met het Oranjefonds, welke het provinciale subsidiebedrag voor inwonerinitiatieven gericht op het creëren van verbinding verdubbelt.
- Via een subsidieregeling ondersteunen van gemeenschapsvoorzieningen/ontmoetingsplekken, die sociale verbinding mogelijk maken. Deze regeling richt zich op verduurzaming en het vergroten van toegankelijkheid en gebruik.
3. Dorpendeals
In ‘Dorpendeals’ maken Gelderse inwoners, gemeenten en de Provincie Gelderland nieuwe samenwerkingsafspraken om te werken aan de (sociale) verbondenheid van een wijk of dorp. Hier kunnen ook ondernemers en/of maatschappelijke organisaties deel van uit maken. Deze Dorpendeals komen tot stand op basis van een lokaal initiatief en zijn een middel om in de toekomst verdergaande uitvoeringsafspraken te maken. Er zijn twee varianten:
- Thematisch: meerdere Gelderse dorpen (en wijken en buurten) tegelijk die te maken hebben met dezelfde opgave.
- Vraaggericht: een deal voor een afzonderlijk (initiatief in een) Gelders dorp of Gelderse wijk.
Deze samenwerkingsafspraken worden met een subsidieregeling door ons ondersteund.
4. Iedereen doet mee
We vinden het van belang dat iedereen in Gelderland die mee wil doen, dit ook kan. Dit is belangrijk voor de sociale verbondenheid, maar ook voor de (positieve) gezondheid en een gevoel van zingeving. Dit doen we middels:
- Bevorderen van kennisontwikkeling en uitwisseling bij gemeenten over eenzaamheid en armoede.
- In beeld brengen welke groepen nog niet meedoen, door gebruik te maken van organisaties buiten de Leefbaarheidsalliantie die zich hebben gespecialiseerd in het bereiken van andere doelgroepen.
- Continueren Gelderland Regenboogprovincie middels organiseren kennisbijeenkomsten en het in kaart brengen van hoe de doelgroep acceptatie en discriminatie in Gelderland ervaart middels het belevingsonderzoek
Participatie
Dit beleidsprogramma is tot stand gekomen in een interactief proces, waarin we met gemeentebestuurders en initiatiefnemers (vrijwilligers) in gesprek zijn gegaan over onze uitgangspunten, rol en werkwijze. Dit hebben we gedaan aan de hand van de uitgangspuntennotitie Leefbaarheid en inclusiviteit, die eind 2019 beeld- en oordeelsvormend is besproken door de Provinciale Staten. De bestuurders uit vier regio’s (Arnhem-Nijmegen, Achterhoek-Stedendriehoek, Food Valley-Veluwe en Rivierenland) zijn bevraagd op hun visie op leefbaarheidsvraagstukken en de rol van en samenwerking met de provincie hierin. In diezelfde regio’s hebben we met initiatiefnemers gesproken over hun ondersteuningsbehoefte en ervaringen met ondersteuning in de afgelopen jaren. Dit leverde veel relevante inzichten op voor ons leefbaarheidsprogramma. In de bijeenkomsten werd bevestigd dat sociale verbondenheid belangrijk is voor Gelderse inwoners en bestuurders. We zagen dat er in onze provincie veel mensen zijn met verstand van en hart voor de leefbaarheid in hun directe leefomgeving. De resultaten hiervan zijn verwerkt in het beleidsprogramma.
Monitoring
Monitoring op de leefbaarheid in onze provincie is een ingewikkeld vraagstuk, aangezien tal van factoren hierop van invloed zijn. Zoals nu de uitbraak van COVID19.
Sociale verbondenheid is een belangrijke factor is voor welbevinden:
- Gelderlanders die zich heel erg verbonden voelen met de medemens zijn gemiddeld een stuk gelukkig dan Gelderlanders die zich helemaal niet verbonden voelen (7,7 vs. 5,9).
- Hetzelfde geldt voor eenzaamheid, inwoners die zich helemaal niet eenzaam voelen scoren een stuk hoger op geluk dan inwoners die zich heel erg eenzaam voelen (7,9 vs. 5,6).
- De totale (gemiddelde) scores in de monitor welbevinden zijn: Gelderland Nederland 2019 7,4 7,5 2020 7,6 7,4
Om een zo goed mogelijk inzicht te krijgen in het versterken van de sociale verbondenheid gaan wij de komende periode op drie niveaus met monitoring aan de slag:
- Doorontwikkeling van de Monitor Gelders Welbevinden die we in 2019 voor het eerste hebben laten uitvoeren. Deze monitor willen we in de toekomst beter laten aansluiten op het nieuwe beleidsprogramma. Om te bepalen wat we met de monitor willen en kunnen bereiken, gaan we in overleg met deskundigen, professionals en gemeenten.
- Met de organisaties van de Leefbaarheidsalliantie gaan wij monitoren op welke wijze hun inzet effecten heeft op de (sociale) verbondenheid in dorpen en wijken. Dit om tijdig bij te kunnen sturen en zo efficiënt mogelijk ondersteuning te kunnen bieden.
We werken aan het vergroten van inzicht in de impact van leefbaarheidsinitiatieven van inwoners. Samen met de leefbaarheidsalliantie willen we inwonersinitiatieven stimuleren om hun doelen te bereiken maar ook om te monitoren welke maatschappelijke impact ze maken. Hiervoor zijn diverse methodieken beschikbaar die voortdurend verder ontwikkeld worden.
Kadernota Midterm review
In het kader van de Midtermreview is in 2021 de stand van zaken in beeld gebracht ten aanzien van de maatschappelijke effecten voor Leefbaarheid. Klik hier om de Kadernota Midterm review te bekijken.