Dit is wat we om ons heen zien

Analyse

De bereikbaarheid staat onder druk door:

• De groei van het aantal verplaatsingen: we verplaatsen ons steeds meer en het aantal verplaatsingen blijft groeien door bevolkingsgroei, woningbouw en werkgelegenheid (op lange termijn). Ook blijft het aantal logistieke activiteiten groeien. De COVID-19 crisis verandert deze groei in verplaatsingen niet. Door die groei ontstaan knelpunten voor openbaar vervoer, weg en fietspaden.
• De klimaatopgave: de opgave voor het klimaat is 55% CO2-reductie in 2030 en een energieneutraal Gelderland in 2050. Momenteel vindt nog 50% van alle verplaatsingen tot 7 kilometer per auto plaats. In Gelderland draagt mobiliteit voor bijna 1/3 bij aan de totale CO2-uitstoot. Een grote opgave die het gehele mobiliteitssysteem raakt, maar ook het elektriciteitsnetwerk en de opwek van hernieuwbare energie. Daarbij komt de stikstofopgave waar wij ook een taak hebben.
• De ontwikkeling van het aantal verkeersslachtoffers: Het aantal verkeersdoden stijgt, nadat het jaren daalde. Ook zien we steeds meer ongevallen met fietsers.

Netwerk

Het samenhangende mobiliteitsnetwerk verbindt vele spelers die van invloed zijn op de kwaliteit van het netwerk.

• De reiziger verplaatst zich in het mobiliteitsnetwerk en belangenorganisaties denken en doen mee aan het versterken van het netwerk.
• Bedrijfsleven en de goederenvervoersector werken mee aan bereikbaarheid en benutten weg, fiets, water, spoor.
• Gemeenten hebben de taak om lokale wegen/fietspaden te optimaliseren. Knelpunt voor samenwerking met gemeenten is de slagkracht van gemeenten. Gemeenten worden hard geraakt door de covid-19 crisis: inkomsten lopen terug, terwijl uitgaven toenemen.
• Het Rijk is belast met Rijksinfra en ontwikkelt haar aanpak door naar een opgavegerichte benadering: welke bereikbaarheid is waar nodig. Voorbeelden hiervan zijn een andere financiering (Mobiliteitsfonds) en de nieuwe Nationale Markt en Capaciteitsanalyse, waarbij een analyse wordt gemaakt van opgaven en bereikbaarheidsambities.

Dit is onze aanpak

Om er voor te zorgen dat mensen zich in Gelderland veilig, snel, betaalbaar en klimaatneutraal kunnen blijven verplaatsen, moeten we anticiperen op de groei van verplaatsingen, de klimaatopgave en ontwikkelingen voor verkeersveiligheid (zie analyse). Als provincie zijn we verantwoordelijk voor de aanleg, het beheer en onderhoud van provinciale wegen. Daarnaast hebben we een wettelijke taak als opdrachtgever van het openbaar vervoer. We werken aan de regionale bereikbaarheid en werken samen met partners zoals gemeenten, bedrijfsleven, onderwijsinstellingen en belangenorganisaties, aan Regionale Mobiliteitsagenda’s en Gebiedsagenda’s. Vanuit onze Omgevingsvisie Gaaf Gelderland kiezen we voor programmering, programma’s, projecten en een regionale aanpak, waar we het verschil kunnen maken. We werken integraal en gebiedsgericht (als partner in gebiedsagenda’s) en kijken verder dan alleen bereikbaarheidsdoelen. Middels een afwegingskader bakenen we als provincie onze inzet per opgave af: wat is onze inzet vanuit onze verantwoordelijkheden, wat kunnen partners beter doen en hoe vullen we elkaar aan? Hierbij kijken we goed naar taken van gemeenten en het Rijk, naar de mogelijkheden van inzet door het bedrijfsleven en naar de provinciale taken en toegevoegde waarde om de bereikbaarheid positief te beïnvloeden. We kiezen daarbij als provincie scherp, waarbij de reiziger centraal staat. We geven richting, concretiseren de ambities en kijken samen met partners in de regio waar de gezamenlijke prioriteiten liggen. Als provincie selecteren we zo om de beste projecten te realiseren die bijdragen aan de opgaven en doelstellingen van de Visie voor een bereikbaar Gelderland. Vanuit onze aanpak zorgen we ervoor dat mensen in Gelderland op de slimste en schoonste manier reizen en goederenvervoer slimmer en schoner wordt. Het motto van onze aanpak voor een bereikbaar Gelderland is verbinden, veranderen en vergroenen. Hierbij richten we ons op de belangrijkste opgaves. We verbinden bereikbaarheid aan andere opgaven, zoals wonen en werken, door de woningen en bedrijven te situeren op goed bereikbare locaties. Door wonen en werken te concentreren rondom locaties die al goed bereikbaar zijn, wordt de ruimtelijke impact verkleind (functies bundelen en geen nieuwe infrastructuur nodig). Hiermee ligt onze focus vooral op het verbinden van de belangrijkste stedelijke netwerken in Gelderland (Arnhem-Nijmegen Foodvalley en Stedendriehoek). Bij veranderen van mobiliteit verleiden we reizigers om de slimste en schoonste keuzes te maken om door het netwerk te reizen. Bij vergroenen stimuleren we groene brandstoffen in het goederenvervoer en autoverkeer. Ook zijn we zelf verantwoordelijk voor het ontwerp, aanleggen en beheren van provinciale wegen. Dit doen we zo circulair mogelijk. Ook via de Gelderse Gebiedsagenda’s Veluwe, CleantechRegio, Foodvalley, Achterhoek, Stedelijk netwerk Arnhem-Nijmegen en de Gelderse Corridor werken we aan ambities in de Omgevingsvisie en aan de ambities voor bereikbaarheid. Zo is het voor het versterken van de economische kracht van het Stedelijk netwerk Arnhem-Nijmegen cruciaal dat er binnen het stedelijk netwerk slim en schoon wordt gereisd (openbaar vervoer en fiets) om het wegennet te ontlasten en moet de regio slim en schoon verbonden zijn met andere stedelijke netwerken (waaronder de Randstad). Dit geldt ook voor de stedelijke netwerken Foodvalley en Cleantechregio en voor goede achterlandverbindingen met de Achterhoek, Rivierenland en de Veluwe. Een voorbeeld hiervan is dat we door inzet op hubs, fiets en openbaar vervoer bijdragen aan recreatiezonering en duurzame bereikbaarheid van de Gebiedsagenda Veluwe. Met Vergunningverlening, Toezicht en Handhaving (VTH) zien we toe dat er gewerkt wordt volgens gedragscodes Wet natuurbescherming, denken we mee over het mogelijk maken van initiatieven aan de voorkant (verminderen stikstofemissie, voorkomen aantasting van de natuur) en werken we met Wabo-voorschriften voor aan/afvoer stoffen naar bedrijf aan CO2-reductie (die bedrijven via de vergunning opgelegd krijgen). Om de grootste impact te bereiken, ligt onze focus op de volgende 5 bouwstenen:

1. Realiseren kwalitatief hoogwaardige hubs op de juiste locaties

Hubs zijn cruciale schakels voor reizigers om hun overstap te maken naar een ander vervoersmiddel en cruciaal als optimale overslag van goederen waardoor deze slim en schoon vervoerd kunnen worden. We verleiden de reiziger om via deze hubs te gaan reizen. Bij deze hubs speelt de provincie een belangrijke rol als het gaat om het voor- en natransport en is daar dan ook vaak verantwoordelijk voor.

• We realiseren: - Stadsrand hubs: Transferia, carpoolplaatsen met voorzieningen waar personen overstappen van auto op fiets of HOV. - Regionale hubs: Overstappunt op spoor in de regio (auto > trein). Buiten stedelijke gebieden overstappen van auto of fiets op HOV. - Stedelijke hubs (grote stations): overstappunt in de stad (fiets, OV). We verrichten onderzoek naar potentiële plekken en stellen samen met de betrokken partijen een plan van aanpak op om deze hubs te realiseren. Er is een lijst van 30 potentiële locaties verspreid over de provincie Gelderland, waar nu gesprekken over plaatsvinden. Deze gesprekken bevinden zich in de oriënterende tot besluitvormende fase. We werken samen met en stimuleren partners voor gedragsbeïnvloeding en het faciliteren van de reiziger om de slimste en schoonste keuze te kunnen maken.
• We zetten in op digitalisering en databeschikbaarheid om ervoor te zorgen dat reizigers en vervoerders over realtime informatie beschikken en zo de meest slimme en schone keuzes kunnen maken en aanbieden.
• We stimuleren deelmobiliteit en nieuwe vervoerssystemen door kennis te delen en partijen bij elkaar te brengen.
• We werken aan campagnes zoals ‘slim en schoon’ om het gebruik van de hub te stimuleren.

2. Korte afstanden

Om te werken aan slimme en schone mobiliteit en om de gezondheid te verbeteren, zetten we in op het gebruik van de fiets op de korte afstanden (tot 15 km). De potentie hiervoor is groot. We nemen regie, pakken daarbij door en zetten alle beschikbare instrumenten in om het hele Hoofdfietsnetwerk te versterken en te laten functioneren.

• We werken aan snelle fietsroutes.
• We regisseren de totstandkoming van een Hoofdfietsnetwerk van goede kwaliteit, breedte en veiligheid.
• We werken samen met het bedrijfsleven, onderwijsinstellingen en andere overheden aan meer parkeerplaatsen voor fietsen rond scholen, bedrijven en in wijken en werken aan aanrijroutes.
• We kijken gebiedsgericht breed naar alle doelen voor dat gebied en de mogelijkheden voor fietsen. Bij ruimtelijke keuzes van woonlocaties en werklocaties nemen we de mogelijkheden van fietsen en stallingen mee.
• Samen met gemeenten werken we aan looproutes naar belangrijke knooppunten (hubs).

3. Optimaliseren capaciteit op de langere afstanden

Onze ambitie is de capaciteit voor het openbaar vervoer en de weg op de langere afstanden te optimaliseren en te verduurzamen. Er is onvoldoende ruimte, zowel qua ruimte als financieel, om de groei van verplaatsingen over langere afstanden alleen op te vangen door aanleg of uitbreiding van onze huidige infrastructuur. Het bestaande netwerk van spoor en weg moeten we slim benutten. We hebben een wettelijke taak in de aanleg, beheer en onderhoud van wegen en als concessieverlener van spoor en bus. Per gebied of traject gaan we na welke oplossing het beste is. Waar nodig breiden we capaciteit uit voor weg en spoor. Dit doen we door:

• Focussen op het slim en schoon verbinden van stedelijke netwerken en achterlandverbindingen. We analyseren samen met het ministerie en andere betrokken partijen als gemeenten de knelpunten. Grensoverschrijdende verbindingen verbeteren, waaronder het internationaal treinverkeer als alternatief voor het vliegverkeer. Hier lobbyen we actief voor het uitbreiden van het netwerk en stimuleren van treinverkeer op langere afstanden.

4. Verder versterken van ons goederenvervoer

Onze focus ligt op het verbeteren van de Gelderse corridor, het versterken van de concurrentiepositie van de belangrijkste bedrijvenclusters (Logistics Valley) en het vergroenen van de goederenvervoersector.

• We versterken onze goederencorridors als belangrijke schakels tussen de haven van Rotterdam en het achterland. Hier werken we samen met zowel Europese als lokale partijen. Onze focus ligt op het aanleggen van de Railterminal Gelderland, voor de aansluiting van Oost-Nederland op de Betuweroute.
• We versterken de belangrijke logistieke hotspots (Rivierenland, regio Nijmegen, Liemers-Achterhoek), door bedrijven (vooral logistiek en transport) op deze locaties te clusteren. Door deze concentratie ontstaat er synergie tussen bedrijven, maar zorgt tevens voor ruimte voor andere functies op andere plekken.
• We stimuleren het vergroenen van goederenvervoer door kennis te delen (Logistieke makelaars), partijen bij elkaar te brengen in de totstandkoming van laad- en tankvoorzieningen en het financieel bijdragen aan innovaties.

5. Bevorderen van de verkeersveiligheid

We willen een dalende lijn van het aantal verkeersdoden en -gewonden in Gelderland. In 2030 werken we met een aanpak van verkeersveiligheid die risico gestuurd en proactief is. Hierbij focussen we ons met name op de (kwetsbare) fietser. We verbeteren de verkeersveiligheid op onze eigen wegen en fietspaden.

• We stimuleren veilig verkeersgedrag middels een opdracht voor campagnes en educatieprojecten gericht op gedragsverandering bij weggebruikers.
• We voeren regie op de verkeersveiligheid in Gelderland, middels het opzetten van een samenwerkingsstructuur, zijn penvoerder voor een gezamenlijke Gelderse Uitvoeringsagenda Verkeersveiligheid en zetten een datasysteem op voor het uitvoeren van de risicogestuurde aanpak voor alle wegen in Gelderland.
• Wij blijven de provinciebrede regie voeren op het gezamenlijk veiliger maken van Gelderse wegen en fietspaden.
• We bieden gemeenten ondersteuning in de vorm van expertise en analyses bij het verbeteren van hun wegen-en fietsnet. Als het echt bijdraagt aan het Gelders fietsnetwerk, overwegen we medefinanciering.

Participatie

Bij de totstandkoming van onze ambities en aanpak voor bereikbaarheid consulteerden we uitgebreid en intensief onze partners en inwoners via een werkconferentie met partners van het Gelders bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties, regionale overleggen met onze gemeenten, individuele gesprekken met o.a. partijen van de Mobiliteitsalliantie en het Rijk, de bijeenkomst in het kader van Gaan voor Gaaf en de bijeenkomst over de Omgevingsverordening. Bij de uitvoering van onze ambities werken we vanuit onze verantwoordelijkheden en gebiedsagenda’s nauw samen met partners zoals gemeenten, Rijk, bedrijfsleven, onderwijsinstellingen en belangenorganisaties. Onze ervaring is dat de samenwerking met partners effectiever wordt wanneer we als provincie helder zijn welke prioriteiten wij hebben. We zijn duidelijker wat wij willen, waardoor het voor partners beter mogelijk is hulpvragen te stellen en afspraken te maken. Basis hiervoor is dit beleidsprogramma. Onze ervaring is ook dat door tegelijk te kijken naar ambities wonen, werken, bereikbaarheid, energietransitie het duidelijker wordt wat de beste oplossing is. Concreet knopen we opgaven aan elkaar, waardoor we de meest effectieve maatregelen kunnen kiezen. Het is tenslotte de bedoeling dat elke Gelderlander zich snel, betaalbaar en klimaatneutraal kan blijven verplaatsen, zodat woonwijken, werklocaties, economische clusters, recreatieve voorzieningen slim en schoon bereikbaar zijn.

Monitoring

Bij vaststelling van de Visie voor een bereikbaar Gelderland hebben Provinciale Staten middels een motie gevraagd om jaarlijks de visie te evalueren ten einde met de perspectiefnota en voor het einde van deze Statenperiode een evaluatie van de bereikbaarheidsvisie aan hen te presenteren. Om aan deze wens te voldoen stellen we een monitor op waar de belangrijkste ontwikkelingen rondom bereikbaarheid worden bijgehouden.

Opgave 1: In de stedelijke netwerken stimuleren om slim en schoon te reizen en ontlasten wegennet.

Indicatoren:

• Aandeel vervoersbeweging per fiets van totale vervoersbewegingen, Aandeel fietsbewegingen ten opzichte van totale vervoersbewegingen in stedelijk gebied (onder de 15 kilometer), Aandeel loopbewegingen ten opzichte van totale vervoersbewegingen in stedelijk gebied.
• Voertuigverliesuren/piek-dal in het stedelijk gebied

Opgave 2: De stedelijke netwerken en landelijke gebieden zijn op een slimme en schone manier met elkaar verbonden.

Indicatoren:

• Aandeel schone kilometers (OV/Fiets/lopen) van totaal gereisde kilometers. >15km
• Voertuigverliesuren/piek-dal tussen stedelijke gebieden (snelwegen en provinciale wegen)

Opgave 3: Versterken van de goederencorridors

Indicatoren:

• Knelpunten Lange Zware Vrachtwagens worden weggewerkt in trajectaanpak
• Aantal vervoerde mln. ton voor water en spoor

Opgave 4: Dalende lijn verkeersslachtoffers, met aandacht voor fietsers, Streefwaarde (Strategisch plan Verkeersveiligheid) is nul verkeersslachtoffers in 2030

Indicatoren:

• Totaal geregistreerde verkeersslachtoffers Gelderland (dodelijk): alle wegen, provinciale wegen
• Totaal geregistreerde fietsslachtoffers Gelderland (dodelijk): alle wegen, provinciale wegen

Opgave 5: Vergroenen van de Gelderse mobiliteit

Indicatoren:

• In 2030 is de totale mobiliteitsgerelateerde CO2 uitstoot gereduceerd van 5.2 Mton per jaar naar 2.3 Mton per jaar
• In 2030 bus volledig CO2 neutraal

Kadernota Midterm review

In het kader van de Midtermreview is in 2021 de stand van zaken in beeld gebracht ten aanzien van de maatschappelijke effecten voor Bereikbaarheid. Klik hier om de Kadernota Midterm review te bekijken.