Dit is wat we om ons heen zien

Analyse

Gelderland is de groenste provincie van Nederland. Het Gelders Natuurnetwerk (GNN) beslaat nu al ruim 130.000 hectare en daar komt in de periode tot 2025 nog 3.500 hectare bij. Daarnaast kent Gelderland 15 Natura 2000-gebieden; natuurgebieden die Europese bescherming genieten vanwege de aanwezigheid van natuurtypen en leefgebieden voor internationaal belangrijke dier- en plantensoorten. Tegelijkertijd staat de biodiversiteit in Gelderland onder druk door versnippering, verdroging, verzuring (stikstofdepositie) en vermesting. Dit speelt in veel Gelderse natuurgebieden, maar in het bijzonder in Natura 2000-gebieden Veluwe en Rijntakken. Daarnaast is de klimaatverandering van invloed op de soorten en natuur in Gelderland. Aansprekende landschapselementen die belangrijk zijn voor cultuurhistorie en biodiversiteit verdwijnen in rap tempo en het aantal vliegende insectensoorten neemt sterk af door het verlies van leefgebieden en het gebruik van bestrijdingsmiddelen. Om de biodiversiteit te behouden en te versterken is het van belang om deze problemen op te lossen en de biodiversiteit binnen én buiten natuurgebieden te vergroten. Veel diersoorten zijn namelijk ook afhankelijk van de natuur buiten natuurgebieden, bijvoorbeeld voor voedsel en voortplanting, of komen alleen in het landbouwgebied of stedelijk gebied voor. Door de samenhang tussen natuurgebieden te vergroten en te verbinden aan de groen-blauwe structuur buiten natuurgebieden, willen we de Gelderse natuur veerkrachtiger maken tegen deze uitdagingen.

Partners

Wij werken nauw samen met onze Gelderse Partners Natuur en Landschap en de partners van het actieplan Natuurinclusieve landbouw, dit zijn o.a. Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer, Geldersch Landschap en Kasteelen, GPG, Stichting Het Nationale Park De Hoge Veluwe, Kroondomein Het Loo, Bosgroepen, Defensie, LTO-Noord, de drie agrarische collectieven, IVN, NMG, SLG, Recron, gemeenten en waterschappen. Het gaat hier veelal om partijen als grondeigenaren, beheerders en maatschappelijke organisaties die verantwoordelijk zijn voor de uitvoering van ons beleid, zoals de aanleg en het beheer van natuurgebieden en landschap, agrarisch natuurbeheer en het ondersteunen van inwoners en vrijwilligers.

Dit is onze aanpak

De provincie heeft als kerntaak om nieuwe natuur te realiseren en bestaande natuur te behouden, beschermen en te versterken, zodat de variatie aan planten- en diersoorten (biodiversiteit) behouden blijft. Om de kwaliteit van Gelderse natuurgebieden verder te verbeteren en de biodiversiteit in Gelderland te vergroten is het belangrijk om natuurinclusief te denken en te werken. Om de biodiversiteitsdoelen te realiseren is het versterken van natuurgebieden alleen niet voldoende, met natuurinclusief denken en werken willen we dat ook buiten onze natuurgebieden grote stappen worden gezet. We beschermen en versterken bestaande natuur en realiseren een veerkrachtig biodiversiteitsnetwerk van natuurgebieden dat we verbinden aan een groen-blauwe dooradering op het platteland en in de stad. Alleen dan is het mogelijk om de ambitie uit de Omgevingsvisie van 75% doelbereik van de Vogel- en Habitatrichtlijnen in 2030 te bereiken. Het werkingsgebied is heel Gelderland. We onderscheiden hierbij natuurgebieden, het platteland en bebouwd gebied en richten ons op de inwoners van Gelderland.

A. Sterkere natuurgebieden en vitaler bos

• De natuur beschermen We handhaven de Wet Natuurbescherming en de Omgevingsverordening (beschermingsregime GNN en GO). Ook stimuleren we met subsidieregelingen dat andere overheden beleid voor soorten ontwikkelen en er maatregelen worden genomen om prioritaire soorten te behouden.
• De kwaliteit van natuurgebieden en bossen behouden en verbeteren Dit doen we onder meer door gebiedsgerichte projecten, de Natura 2000-beheerplannen, de Gelderse Maatregelen Stikstof (GMS), prestatieafspraken en subsidieregelingen.
• Natuurgebieden uitbreiden en verbinden Hier gaan we mee verder op de ingeslagen weg door uitbreiding van het GNN en realisatie van Ecologische verbindingszones in gebiedsgerichte projecten en waar nodig intensiveren we dit om onze doelen sneller te halen.

B. Een grotere biodiversiteit en meer bomen en bos op het platteland

• Het aandeel natuurinclusieve landbouw vergroten Samen met onze partners hebben we een samenwerkingsovereenkomst voor natuurinclusieve landbouw gesloten. Dat is een eerste stap in een verandering naar meer natuurinclusieve landbouw in Gelderland. Ook binnen de Gelderse Maatregelen Stikstof (GMS) en Koersnotitie Agrifood zetten we in op de transitie naar natuurinclusieve kringloop landbouw.
• De biodiversiteit langs wegen vergroten Langs provinciale wegen vergroten we de biodiversiteit door natuurinclusief werken beter te integreren in het proces van trajectprogrammering en de eisen voor biodiversiteit vanaf de start helder te krijgen. Daarnaast streven we ernaar dat gemeenten natuurinclusief werken en gemeentelijke bermen ecologisch worden beheerd. Dit doen we onder andere via het leernetwerk voor ecologisch bermbeheer.
• De biodiversiteit in en langs wateren en watergangen vergroten In de samenwerkingsovereenkomst met de waterschappen geven we samen invulling aan meer biodiversiteit in en langs alle watergangen. Ook de waterschappen doen mee met het leernetwerk voor ecologisch bermbeheer. Een subsidieregeling ondersteunt dit financieel.
• Zorgen voor meer bomen en groene landschapselementen op het platteland We gaan de subsidieregeling landschap en biodiversiteit nog meer inzetten voor het behoud en de ontwikkeling landschapselementen en bomen op het platteland. In 2030 wordt door elke gemeente en elk waterschap gewerkt vanuit een biodiversiteitsplan met aandacht voor biodiversiteit, landschap en bomen.
• Zorgen voor een natuurinclusieve energietransitie We stimuleren partijen om biodiversiteit mee te nemen bij duurzame energieoplossingen en ondersteunen hen daarbij, bijvoorbeeld door middel van de ZonneWijzer die is opgesteld op initiatief van het Gelders Energieakkoord (GEA). In de Regionale Energiestrategieën (RES) zoeken we samen partners naar geschikte locaties voor het opwekken van duurzame energie, hierbij houden we ook rekening met biodiversiteit.

C. Een grotere biodiversiteit en meer bomen in stad en dorp

• De biodiversiteit en het aantal bomen in winkelgebieden en woonwijken vergroten We zetten een leernetwerk voor natuurinclusief en klimaatadaptief bouwen op en werken integraal samen met klimaatadaptatie. Ook organiseren we een challenge voor groene projecten in stad en dorp. In onze instrumenten voor wonen en stedelijke ontwikkeling, waaronder de omgevingsverordening en subsidieregelingen, is uitgebreid aandacht voor natuurinclusief bouwen.
• De biodiversiteit en het aantal bomen op bedrijventerreinen vergroten We werken integraal samen met klimaatadaptatie in het ontwikkelen en toepassen van onze instrumenten. In onze instrumenten voor bedrijventerreinen, waaronder de omgevingsverordening en subsidieregelingen, is uitgebreid aandacht voor natuurinclusief bouwen. Bovendien zetten we een leernetwerk voor natuurinclusief en klimaatadaptief bouwen op.
• De biodiversiteit en het aantal bomen op schoolpleinen, sportparken en recreatieparken vergroten We werken integraal samen met klimaatadaptatie, sport en Gebiedsagenda ‘Veluwe op 1’ op dit onderwerp en stimuleren de aanleg en gebruik van groene schoolpleinen, sportparken en recreatieparken o.a. via subsidieregelingen.

D. Een grotere betrokkenheid van inwoners bij natuur en groen

• Het draagvlak onder inwoners voor het behouden en vergroten van biodiversiteit versterken We werken nauw samen met onze partners en organiseren projecten om inwoners bij de natuur te betrekken. Communicatie is daarbij een belangrijk instrument.
• Bewerkstelligen dat meer inwoners zich inzetten voor het behouden en vergroten van de biodiversiteit We werken nauw samen met onze partners en stimuleren en motiveren vrijwilligers- en zorggroepen en sociale- en burgerinitiatieven, ook door middel van communicatie en een subsidieregeling.

Participatie

Er is allereerst nauw samengewerkt binnen de provinciale organisatie om te komen tot een concept van het Beleidsprogramma Biodiversiteit. Op deze manier is geprobeerd om de samenhang tussen de verschillende ambities uit de Omgevingsvisie te borgen. Vervolgens is dit concept voorgelegd aan onze partners, waaronder gemeenten, waterschappen, natuurorganisaties, terreinbeheerders, grondbezitters en agrarische organisaties. Dit zijn partners met een grote rol en/of verantwoordelijkheid bij de uitvoering van het beleid. Het concept is met hen besproken en reacties zijn verwerkt. Het huidige beleidsprogramma is daarvan het resultaat. In lijn met het coalitieakkoord ‘Samen voor Gelderland’ zien we participatie niet als een doel op zich, maar als een middel om te komen tot plannen waar draagvlak voor is onder onze inwoners. We willen dat onze wetten, regels en plannen goed aansluiten bij de belangen van de Gelderse samenleving. Daarom zetten we participatie veelvuldig in, zowel in de beleidsvormende als in de uitvoerende fase.

Monitoring

De Omgevingsvisie stelt als ambitie dat we 75% van de doelen van de Vogel- en Habitatrichtlijn hebben behaald in 2030. De voortgang hiervan wordt periodiek gemonitord via de Lerende evaluatie van het Natuurpact door PBL. De eerste 2 evaluaties werden uitgebracht in 2017 en 2020. De volgende voortgangsevaluaties worden verwacht in 2023, 2026 en 2029. Daarnaast brengen we als provincie eenmaal per drie jaar een rapportage uit over de voortgang van de biodiversiteit, De Staat van de Natuur in Gelderland. Dit doen we aan de hand van de Living Planet Index (LPI) van ecosystemen en soortgroepen. Ook gaan we de voortgang van dit beleidsprogramma monitoren. Hierover rapporteren we in een jaarlijkse voortgangrapportage. Daarmee kunnen we het beleid indien nodig bijsturen. De effecten van maatregelen op biodiversiteit zijn vaak pas zichtbaar op de lange termijn en bovendien afhankelijk van allerlei externe factoren. Daarom is het niet altijd mogelijk om de biodiversiteitswinst als gevolg van de genomen maatregelen direct in kaart te brengen. Daarom monitoren we eerder genoemde acties door middel van Kritische Prestatie Indicatoren (KPI’s). We meten hierbij niet de biodiversiteit zoals voor de Omgevingsvisie (bijvoorbeeld het aantal diersoorten, of de grootte van populaties), maar gebruiken indicatoren waarvan aangenomen kan worden dat ze samenhangen met de biodiversiteit. Voorbeelden van KPI’s zijn het aantal hectares gerealiseerde nieuwe natuur, het aantal groene schoolpleinen, of de oppervlakte ecologisch beheerde bermen in Gelderland. We ontwikkelen onze monitoringsmethodiek verder om ervoor te zorgen dat we in de toekomst een nog beter en vollediger beeld van de impact van onze acties hebben.

Kadernota Midterm review

In het kader van de Midtermreview is in 2021 de stand van zaken in beeld gebracht ten aanzien van de maatschappelijke effecten voor Biodiversiteit. Klik hier om de Kadernota Midterm review te bekijken.