Inleiding

Het jaarverslag

Provincie Gelderland verleent vergunningen aan bedrijven en organisaties (waarvoor we bevoegd gezag zijn), ziet toe op naleving van wetten en zorgt indien nodig voor handhaving. Hiermee wordt gewerkt aan een gezonde, schone en veilige leefomgeving, dit is het doel van het VTH-instrument. Daarnaast wordt het VTH-instrument ingezet om bij te dragen aan nieuwe grote vraagstukken, zoals energieopgaven, klimaatadaptatie, circulaire economie en biodiversiteit. Jaarlijks stellen Gedeputeerde Staten het Uitvoeringsprogramma vergunningverlening, toezicht en handhaving (UP-VTH) vast. Hierin staat wat de prioriteiten zijn voor VTH van de omgevingsvergunningen (milieu en BRIKS), vuurwerk, natuur, (zwem)water, ontgrondingen, bodem, luchtvaart, de Omgevingsverordening (grondwaterbescherming en stilte) en storten buiten inrichtingen. De VTH-taken worden uitgevoerd door de omgevingsdiensten (ODRA en ODRN) en de provinciale afdeling Vergunningverlening en Handhaving (VVHH).

In dit jaarverslag beschrijven we de resultaten van ons UP-VTH 2021. We blikken terug op het afgelopen jaar: de mate waarin we de activiteiten uit het uitvoeringsprogramma hebben uitgevoerd en hoe we hebben bijgedragen aan de doelstellingen uit het VTH-beleid. Ook laten we zien in hoeverre we de kritische prestatie-indicatoren (KPI’s) hebben gehaald. Indien nodig stellen we veranderingen van het beleid voor. Het jaarverslag is vastgesteld door Gedeputeerde Staten (GS) en ter kennisname aan Provinciale Staten (PS) gestuurd.

In wettelijke regelingen en de Verordening kwaliteit vergunningverlening, toezicht en handhaving provincie Gelderland, staan eisen waaraan het jaarverslag voor de Wabo-taken (Wet algemene bepalingen omgevingsrecht) moet voldoen. Deze plicht geldt niet voor de niet-Wabo-taken. Toch passen we ook op deze taken de methode van deze eisen zo veel mogelijk toe.

In het jaarverslag beschrijven we:

of de in het jaarprogramma opgenomen activiteiten zijn uitgevoerd;
of het niveau van toezicht minimaal op basisniveau is uitgeoefend;
de resultaten van uitgevoerde projecten;
de uitvoering in relatie tot onze prioriteiten;
hoe de samenwerking met andere (handhavende) partners verloopt;
of we de kwaliteit van onze processen op orde hebben;
de bijdrage aan de VTH-doelen uit het VTH-beleid en het coalitieakkoord;
voorstellen voor aanpassen van het beleid of de VTH-uitvoering (sluiten beleidscyclus).

De belangrijkste ontwikkelingen in 2021 met invloed op onze VTH taken

COVID-19

De uitbraak van COVID-19 had in 2020 veel invloed op de manier waarop we de VTH-taken uitvoerden. In 2021 merkten we dat de pandemie al minder invloed had. Naast de administratieve controles, konden we ook weer meer fysieke controles uitvoeren.

Klachten en meldingen

We ontvingen veel meer klachten en meldingen ten opzichte van vorige jaren.

> Klachten en meldingen

Door COVID-19 werkten meer mensen thuis. Mensen gingen vaker de natuur is. Mensen keken meer om zich heen en meldden mogelijke misstanden. Daarnaast merkten we dat inwoners mondiger worden en sneller van zich laten horen.

De stikstofproblematiek

De stikstofproblematiek bleef ook in 2021 voor een flinke werkdruk zorgen. De provinciale afdeling VVHH heeft nog steeds te maken met achterstanden in de afhandeling van aanvragen voor een vergunning Wet natuurbescherming (Wnb). Met enige regelmaat wordt vergunningverlening geheel of gedeeltelijk stilgelegd door een uitspraak van de Raad van State of rechtbank, of een update van rekenprogramma AERIUS. Samen met het Rijk en de andere provincies werken we dan aan oplossingen voor de korte termijn (maar ook voor de middellange en lange termijn) om de vergunningverlening weer op gang te brengen.

Samen Sterk

In 2020 startte het meerjarig programma Samen Sterk. Het heeft de vorm van een programma, omdat we sturen op doelen en samenhang en omdat het een meerjarige werking heeft. De doelen van Samen Sterk zijn: een gezonde, schone en veilige leefomgeving en een betrouwbare overheid die vervolgens het werk effectief en efficiënt uitvoert. In 2021 is onder de noemer Samen Sterk het programma complexe vergunningen bij de Omgevingsdienst Regio Nijmegen (ODRN) van start gegaan. Bij de Omgevingsdienst Regio Arnhem (ODRA) is het programma Aandachtsbedrijven en het programma complexe handhaving belegd. Complexe handhaving startte in 2020,het programma Aandachtsbedrijven is in 2021 gestart. Aandachtsbedrijven zijn bedrijven die (tijdelijk) extra aandacht nodig hebben gezien de complexiteit van vergunningverlening, toezicht en handhaving en een vaak betrokken omgeving met media-aandacht. Een pool van projectleiders werkt samen met de betrokken medewerkers om de problematiek goed in kaart te brengen en op te lossen.

Samen Sterk richt zich op verbetering van de bestaande samenwerking op VTH-gebied tussen de uitvoerende partijen Omgevingsdienst Regio Arnhem (ODRA), Omgevingsdienst Regio Nijmegen (ODRN) en de afdeling Vergunningverlening en Handhaving (VVHH). Dit geldt vooral voor de afstemming tussen milieu, BRIKS (bouwen, reclame, inritten, kap, sloop) en natuur. De uitvoerende diensten moeten meer ‘in control’ komen en zorgen voor een integrale voorbereiding van (bestuurs)besluiten. Alle relevante aspecten van vergunningverlening, toezicht en handhaving, gekoppeld aan Wabo en Wnb, moeten samen in beeld worden gebracht. Zo wordt een te nemen besluit in één keer goed en integraal afgewogen. Daarnaast willen we de samenwerking versterken tussen de provincie Gelderland als opdrachtgever en de drie uitvoerende partijen als opdrachtnemer.

De aanleiding voor het programma was dat we merkten dat de basis niet op orde is:

achterstand in actualiteit en vergunningverlening bij Wabo en Wnb;
toezicht en handhaving gebeurde niet altijd volgens de Landelijke Handhavingsstrategie (LHS);
aandachtsbedrijven met een complexe problematiek die veel tijd en energie vragen voordat er een goede oplossing is.

In 2020 is de basis gelegd voor een samenwerkingsverband tussen de betrokken partijen. De aanpak wordt geleid door een ambtelijke stuurgroep. Deze heeft direct contact met GS. Het is een gezamenlijk stuurpunt op het hoogste ambtelijke niveau. In 2021 is dit samenwerkingsverband doorgezet. Samen Sterk zorgt daarnaast voor een goede verbinding met de verschillende uitvoeringsprogramma’s zoals complexe vergunningverlening, aandachtsbedrijven en complexe handhaving.

In 2021 ontwikkelden we een dashboard om de stand van zaken van de VTH-uitvoering inzichtelijk te maken. Een eerste versie is in 2021 gereedgekomen en zal in het eerste kwartaal van 2022 worden opgeleverd. Het dashboard heeft meerdere niveaus:

algemeen, met duidelijke indicatoren of, en zo ja waar er sprake is van eventuele achterstanden;
wat gedaan is op het niveau van reguliere taken en programma’s, aan de hand van KPI’s;
per bedrijf een overzicht waarmee de uitvoerende diensten informatie delen en daarop kunnen sturen.

Afstemming tussen vergunningverlening Wabo (ODRN) en natuur (VVHH provincie) ging in 2021 steeds beter. Dit is belangrijk omdat beide procedures nodig zijn om een integrale afweging te maken.

Ook zijn er in 2021 verdere stappen gezet om een betere verbinding te krijgen tussen Wabo-vergunningverlening (ODRN) en toezicht en handhaving (ODRA). Zo maakten de ODRN en de ODRA werkafspraken over het inrichtingenbestand actueel te houden en het elkaar te informeren bij veranderingen, de overdracht van bevoegd gezag en afstemming op het gebied van bouwtoezicht. Ook spraken ze af de toezichthouders op tijd te betrekken bij vergunningenprocedures voor de handhaafbaarheidstoets. In 2021 heeft de samenwerking tussen ODRA en ODRN een meer structureel karakter gekregen. Zo vindt onder de noemer ‘Bedrijf in Beeld’ afstemming plaats over bedrijven waar mogelijk meer speelt dan de reguliere problematiek. Het is immers zo dat hoe eerder dit soort problematiek wordt onderkend, hoe kleiner de kans is dat problemen escaleren. Ook is er afstemming met betrekking tot de voorbereiding op de Ow.

In 2021 startten we met het programma Aandachtsbedrijven. Bij aandachtsbedrijven is sprake van meervoudige problematiek op milieu en ruimte. Professionalisering is een speerpunt. Dit gebeurt onder meer via een uniforme projectmatige aanpak met toegewijde projectleiders. Hoofddoel is aandachtsbedrijven terug te brengen naar het regulier proces. 2021 was het tweede jaar van het programma complexe handhaving. Er zijn meer stappen gezet op het gebied van kwaliteitsverbetering, bijvoorbeeld bij het toepassen van de landelijke handhavingsstrategie. Verder is de organisatie van onder meer piket en strafrecht doorontwikkeld. De programmatische aanpak complexe handhaving voorkomt fragmentatie. We verwachten dat hierdoor de uitvoering verbetert. En dat we conform de landelijke handhavingsstrategie met overtredingen omgaan. In het voorjaar van 2022 onderzoeken en communiceren wij de resultaten hiervan. In 2021 startten we ook met het programma Complexe vergunningen bij de ODRN. Hoofddoel is het actualiseren van vergunningen. De samenwerking met VVHH is van belang omdat we willen dat bedrijven zowel de Wabo als Wnb vergunning op orde hebben.

Implementatie Omgevingswet

In 2021 besloot het kabinet opnieuw om de inwerkingtreding van de Omgevingswet uit te stellen. De belangrijkste redenen daarvoor waren de problemen met de inrichting en oplevering van het Digitale Stelsel Omgevingswet (DSO). Het DSO is het stelsel van het Omgevingsloket, de achterliggende systemen en de lokale systemen van overheden. Het DSO biedt een digitaal loket waar initiatiefnemers en betrokkenen snel kunnen zien wat er mag in de fysieke leefomgeving. De verwachting is dat de Omgevingswet op 1 januari 2023 in werking treedt.

In het UP voor 2021 stond dat we voor de implementatie van de Omgevingswet gaan werken aan drie sporen:

wet en kaderstelling
digitalisering
anders werken

Het uitstel leidde ertoe dat activiteiten die waren gepland voor 2021 deels zijn opgeschoven naar 2022. Hieronder volgt een korte beschrijving van wat we in 2021 wel konden doen:

We rondden de juridische impactanalyse af.
We weten nu welke inhoudelijke en procedurele veranderingen de Omgevingswet met zich meebrengt.
We hebben inzicht in de verschuivingen van het bevoegd gezag van gemeenten naar de provincie en andersom.
We zorgden voor een koppeling van de digitale systemen met het Digitale Stelsel Omgevingswet (DSO).
Daarnaast bereidden we ons voor op het anders werken in de zin van aanpassingen in onze werkprocessen, werken aan toegankelijke informatie en een leer- en ontwikkeltraject voorbereiden. We voerden overleg met in- en externe partners om te komen tot goede afspraken, samenwerking en afstemming in de procedures.
We vierden een pilot uit bij een complex bedrijf om de impact van de veranderingen voor toezicht en handhaving in beeld te krijgen.

Beleidscyclus VTH

Er wordt in Gelderland gewerkt aan de hand van de Beleidscyclus, de Big-8. In deze cyclus worden beleid en uitvoering aan elkaar gekoppeld. Beleid stuurt de uitvoering van VTH aan, en de uitvoering voedt beleid met informatie (zie figuur). Het Opdrachtgeversteam (OT) VTH is een verbindende factor tussen beleid en uitvoering.

In 2021 begonnen we met het werk om de beleidscyclus concreter te maken. We overlegden met de betrokken partijen in de beleidscyclus waarbij we zorgden voor draagvlak om de samenwerking verder te verbeteren. De voorwaarden voor de samenwerking tussen het OTVTH, de uitvoerende partijen (ODRA, ODRN en de afdeling VVHH) en relevante beleidsprogramma’s zijn helder en worden gebruikt om de beleidscyclus te sluiten. Dit werken we verder uit in 2022. De actualisatie van het VTH-beleid stond voor 2021 op de agenda. Door uitstel van de Omgevingswet is dit vooruitgeschoven naar 2022. In 2022 beginnen we met het werk om het VTH-beleid aan te passen aan de situatie van dat moment. Daarbij speelt het sluiten van de beleidscyclus een belangrijke rol.