Samenvatting

Gedeputeerde Staten van Gelderland zijn bevoegd gezag voor verschillende taken van vergunningverlening, toezicht en handhaving (VTH). Dit betekent dat GS vergunningen verlenen, toezien op de naleving van wetten en indien nodig zorgen voor handhaving bij bedrijven en organisaties waarvoor zij bevoegd gezag zijn. Het doel van VTH is een gezonde, schone en veilige leefomgeving. Een deel van de VTH-taken wordt uitgevoerd door de interne provinciale afdeling Vergunningverlening en Handhaving (VVHH). Het andere deel wordt uitgevoerd door twee van de zeven Gelderse omgevingsdiensten (OD’s): Omgevingsdienst Regio Arnhem (ODRA) en Omgevingsdienst Regio Nijmegen (ODRN). Zie figuur 22 in bijlage 2 voor de verdeling van de taken over de 3 uitvoerende partijen.

Gedeputeerde Staten stellen jaarlijks het Uitvoeringsprogramma vergunningverlening, toezicht en handhaving (UP VTH) vast. Hierin staat welke VTH-taken we het komende jaar uitvoeren en welke prioriteiten we stellen. Het Jaarverslag 2022 is het verslag van de uitvoering van het Uitvoeringsprogramma 2022. In het Jaarverslag laten we zowel inhoudelijke resultaten zien als resultaten rondom de kwaliteit van de uitvoering. Het Jaarverslag bevat veel cijfers: we benoemen bijvoorbeeld per wet de aantallen verleende vergunningen, uitgevoerde controles en geconstateerde overtredingen. Daarnaast beschrijven we maatschappelijke en bestuurlijke ontwikkelingen en inhoudelijke thema’s die invloed hebben op de uitvoering van onze VTH-taken. En we beschrijven hoe we aan onze prioriteiten hebben gewerkt en welke projecten er zijn uitgevoerd. Deze samenvatting beschrijft de belangrijkste ontwikkelingen in de VTH-uitvoering: verbeteringen in de VTH-uitvoering, en bestuurlijke en maatschappelijke ontwikkelingen en inhoudelijke thema’s die invloed hebben op de uitvoering.

In de VTH-uitvoering werken we volgens de VTH-beleidscyclus, de BIG-8 (zie figuur 23 in bijlage 2). In de beleidscyclus komen beleid en uitvoering bij elkaar. In 2022 zijn we gestart met het versterken van de verbinding tussen de 3 uitvoerende partijen en de provinciale beleidsprogramma’s. Er worden gesprekken gevoerd tussen beleid en uitvoering die nodig zijn om de beleidscyclus daadwerkelijk te sluiten. Deze gesprekken vinden plaats als onderdeel van het opstellen van de Uitvoerings- en Handhavingsstrategie (het meerjarige beleidsplan voor VTH) en van het jaarlijkse Uitvoeringsprogramma.

Het is belangrijk dat de 3 uitvoerende partijen onderling goed samenwerken. Hiervoor is in 2020 het programma Samen Sterk gestart. Ook in 2022 richtte dit programma zich op de verbetering van de samenwerking. Onderdeel van dit programma zijn de Programma’s Complexe Vergunningverlening (ODRN), Complexe Handhaving (ODRA) en Aandachtsbedrijven (ODRA). Bij complexe VTH gaat het om complexe bedrijven die grote invloed kunnen hebben op de leefomgeving. Bij aandachtsbedrijven gaat het om bedrijven die (tijdelijk) extra aandacht nodig hebben door de complexiteit van vergunningverlening, toezicht en handhaving en een vaak betrokken omgeving met media-aandacht. Gedeputeerde Staten zijn bevoegd gezag voor ongeveer 230 complexe bedrijven.

• Vanuit het Programma Complexe Vergunningverlening hebben we nu van ieder bedrijf waarvoor we Wabo-bevoegd gezag zijn de vergunningensituatie in beeld: we weten welke vergunningen geactualiseerd moeten worden. We verwachten dat we het provinciale doel voor actuele Wabo-vergunningen eind 2023 halen.
• Het Programma Complexe Handhaving verbetert de programmatische uitvoering van toezicht en handhaving bij provinciale bedrijven.
• Vanuit het Programma Aandachtsbedrijven werkt een pool van projectleiders samen met de betrokken medewerkers om de problematiek goed in kaart te brengen en op te lossen.

Binnen het Programma Samen Sterk wordt ook de informatievoorziening verbeterd. De 3 uitvoerende partijen en de provincie als opdrachtgever hebben grote behoefte om de stand van zaken van de VTH-uitvoering in te kunnen zien. ODRA, ODRN en VVHH gebruiken hun eigen digitale VTH-systemen. In 2022 zijn grote stappen gezet met het dashboard Samen Sterk. Daarin wordt de informatie over de complexe bedrijven en de realisatie van de kritische prestatie-indicatoren (KPI’s) uit de systemen van ODRA, ODRN en VVHH aan elkaar gekoppeld.

Ook buiten het Programma Samen Sterk werken we aan de verbetering van de uitvoering. Zo heeft VVHH in 2022 een begin gemaakt met een effectgerichte aanpak van vergunningaanvragen. Dat betekent dat bij de beoordeling van aanvragen vooral wordt gekeken naar het effect op de te beschermen belangen.

Provincie Gelderland werkt ook samen met de Gelderse gemeenten en de zeven Gelderse omgevingsdiensten aan de verbetering van de VTH-uitvoering in Gelderland. Deze partijen werken samen in het Gelders Stelsel van Omgevingsdiensten. Hierbij gaat het dus ook om de uitvoering van taken waarvoor gemeenten bevoegd gezag zijn en om de uitvoering door de vijf andere omgevingsdiensten waar provincie Gelderland zelf geen taken heeft belegd. Provincie Gelderland, de gemeenten en de omgevingsdiensten startten in juli 2022 een gezamenlijk traject om de uitvoering te verbeteren. Een adviesbureau heeft een onderzoek uitgevoerd en in kaart gebracht wat de verschillende partijen in het Gelders Stelsel van Omgevingsdiensten nodig vinden om het stelsel te versterken. Het onderzoek was in januari 2023 klaar. In 2023 bepalen we hoe de tweede fase van het traject eruitziet. Daarin moeten de partijen concrete stappen zetten om het stelsel te versterken. Het interbestuurlijk programma (IBP) Versterking VTH-stelsel werkt de aanbevelingen van de Commissie van Aartsen uit. Wij betrekken deze uitwerking bij ons eigen traject.

Naast alle bovengenoemde ontwikkelingen rondom de verbetering van de VTH-uitvoering, speelt er ook een aantal maatschappelijke en bestuurlijke ontwikkelingen die invloed hebben op de uitvoering. Zo gaat op 1 januari 2024 de Omgevingswet (Ow) in. Wij lieten de voorbereidingen hierop in 2022 doorlopen zoals gepland. De teams van VVHH hebben leermodules gevolgd, en er was aandacht voor de nieuwe werkprocessen. Medewerkers van ODRN en ODRA hebben ervaring opgedaan met de nieuwe wet en de effecten bij complexe bedrijven in beeld gebracht.

Ook de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt hebben invloed op de VTH-uitvoering: er is sprake van krapte op de arbeidsmarkt. Bij VVHH is sprake van veel inhuur, vertrekken er veel ervaren medewerkers, en kunnen er bijvoorbeeld geen extra taken worden belegd bij toezicht en handhaving. De omgevingsdiensten investeren onder andere in het opleiden van junior medewerkers, zodat zij (op termijn) ook de complexe taken kunnen uitvoeren. Ook bij de omgevingsdiensten is sprake van veel inhuur.

Ook de stikstofproblematiek had in 2022 (net als in 2021) invloed op de uitvoering door VVHH. We koppelden in veel gevallen de Wabo-vergunningverlening aan de Wnb-vergunning: zonder de Wnb-vergunning kan de activiteit immers niet worden gestart. Hierdoor werd ook het verlenen van Wabo-vergunningen bij de complexe bedrijven vertraagd. Bij VVHH zorgde de stikstofproblematiek voor een grote werkvoorraad. In 2022 heeft de afdeling een intensieve inhaalslag gemaakt. Er is nu inzicht in de werkvoorraad, er is handelingsperspectief gegeven bij knelpunten, en aanvragen zijn waar mogelijk geclusterd. De werkvoorraad is hierdoor verminderd, maar de afdeling blijft erg afhankelijk van de landelijke stikstofproblematiek. Zo hebben medewerkers last van de vele juridische uitspraken rondom stikstof.

We geven ook extra aandacht aan een aantal inhoudelijke thema’s. We willen VTH zo goed mogelijk benutten binnen het thema klimaat en duurzaamheid. We willen VTH nog beter verbinden met grote vraagstukken zoals energieopgaven, klimaatadaptatie en biodiversiteit. In 2022 zijn we daarom begonnen de mogelijkheden en voorwaarden te bekijken op basis van de wet- en regelgeving die van toepassing is. ODRN startte in 2022 met de opzet en uitvoering van een trainingsprogramma Circulaire Economie (CE) voor de Gelderse omgevingsdiensten. Provincie Gelderland betaalt hieraan mee. Het doel van het opleidingsprogramma is om per dienst 6 CE-ambassadeurs op te leiden. De eerste lichting was in 2022 klaar. De ambassadeurs worden het eerste aanspreekpunt voor circulaire initiatieven.

Ook geven we extra aandacht aan Zeer Zorgwekkende Stoffen (ZZS). Zeer Zorgwekkende Stoffen hebben schadelijke effecten op ons milieu en de leefomgeving. Het zijn stoffen die bijvoorbeeld kankerverwekkend zijn of de voortplanting kunnen beïnvloeden. Daarom willen we in Nederland de uitstoot terugdringen. Provincie Gelderland heeft samen met de andere provincies via het Interprovinciaal Overleg (IPO) afspraken gemaakt over hoe we inzicht krijgen in waar deze stoffen voorkomen en hoe we de verspreiding van deze stoffen tegen kunnen gaan. Inmiddels zijn in Gelderland alle provinciale inrichtingen onderzocht op potentieel Zeer Zorgwekkende Stoffen ((p)ZZS) en zijn eventuele actualisaties van de vergunningen gestart.