Complexe bedrijven
Bedrijfsactiviteiten kunnen effect hebben op de leefomgeving, bijvoorbeeld door luchtemissies, geluid, afval, energieverbruik, externe veiligheid en bodemverontreiniging. Gedeputeerde Staten zijn Wabo-bevoegd gezag voor complexe bedrijven, waar meerdere van bovenstaande aspecten tegelijk spelen.
Programma Complexe Vergunningverlening
In deze paragraaf wordt de stand van zaken met betrekking tot de vergunningverlening voor complexe bedrijven toegelicht, inclusief aandachtspunten die invloed hebben op deze vergunningverlening
Toelichting
Bij een aantal vergunningen kost het actualiseren meer tijd dan gewenst. Sommige worden meegenomen bij lopende vergunningaanvragen. Als in die procedures vertragingen ontstaan, loopt de actualisatie ook vertraging op. Daarnaast speelt het spanningsveld van beperkte capaciteit vanwege de krappe arbeidsmarkt
Natuurvergunningen complexe bedrijven
Toelichting
Heel 2022 gold de bestuurlijke afspraak om geen Wabo-vergunningen te verlenen aan bedrijven zonder een deugdelijke natuurvergunning vanwege de stikstofproblematiek. Alleen in uitzonderlijke gevallen, bijvoorbeeld bij veiligheidsrisico’s, werd hier vanaf geweken. Dit had uiteraard ook invloed op vergunningverleningsprocedures bij complexe bedrijven. Bij ongeveer 44% van de bedrijven is de Wnb-situatie op orde. In eerdere rapporten is het probleem gemeld dat veel Wabo-procedures wel zijn voorbereid, maar dat deze niet in procedure konden worden gebracht totdat de natuurvergunning op orde was. Om dit probleem tegen te gaan, is er vanuit het project Integratie Wabo-Wnb in 2022 ingezet op het verkrijgen van meer inzicht in de werkvoorraad, redenen van vertraging op Wnb en mogelijke oplossingen. Er is intensief ingezet op coördinatie tussen Wnb en luchtadvies en de afstemming op managementniveau is vergroot. Veel wisselingen op managementniveau hebben dit proces in de eerste helft van 2022 vertraagd. De samenwerking op coördinatie kwam hierdoor eind 2022 pas echt op stoom. Hier verwachten we in 2023 de vruchten van te plukken.
Energie(besparing) in de vergunning
In 2022 zijn alle actualisaties van de energievoorschriften afgerond die in 2021 zijn opgestart. Er zijn in 2022 geen nieuwe energieactualisaties opgepakt. Bij de bedrijven die nog geactualiseerd moeten worden, was het niet nuttig om in 2022 nieuwe actualisaties van de energievoorschriften op te starten gezien de komst van de Ow (toen nog per 1 juli 2022). Nu is de realiteit anders, maar heeft actualiseren van de energievoorschriften geen zin meer vanwege de aanpassing van het Activiteitenbesluit per 1 juli 2023 en de komst van de Omgevingswet per 1 januari 2024. Voor alle bedrijven die per 1 juli 2023 nog niet geactualiseerd zijn, zijn de voorschriften met betrekking tot energie uit het Activiteitenbesluit van toepassing en per 1 januari 2024 zijn de voorschriften met betrekking tot energie uit de Ow van toepassing.
Zeer Zorgwekkende Stoffen (ZZS)
In 2022 hebben we de ZZS-inventarisatie voor provincie Gelderland afgerond en gerapporteerd. Alle vergunningprocedures voor actualisatie ZZS zijn opgepakt. Daarnaast neemt ODRN deel aan de botsproeven bij afvalbedrijven. Het doel van de botsproeven is om te bepalen waar, hoe en hoeveel ZZS kan vrijkomen bij afval. Vanuit toezicht (ODRA) zijn alle provinciale industriële inrichtingen aangeschreven om een vermijdings- en reductieplan voor ZZS op te stellen en toe te sturen. Deze worden in 2023 verwacht. In 2023 worden de afvalbedrijven aangeschreven.
Overlast door complexe bedrijven
Bedrijfsactiviteiten kunnen overlast geven voor omwonenden of naastgelegen bedrijven. Soms ontstaat de overlast door overtredingen door het bedrijf. Dan treden we op.
Het komt regelmatig voor dat niet direct duidelijk is of er sprake is van overtredingen of door welke bedrijfsactiviteiten en processen de overlast wordt veroorzaakt. Metingen en nader onderzoek door het bedrijf of door ons kunnen nodig zijn om inzicht te krijgen.
Toelichting
Het totale aantal klachten over complexe bedrijven is in 2022 lager dan de jaren daarvoor. Dit komt voor een groot deel doordat er minder klachten over een papierfabriek zijn binnengekomen dan in voorgaande jaren. Het totale aantal klachten over het bedrijf is echter nog steeds hoog (meer dan 500). Het totaal aan klachten is hoog, onder andere omdat er over 4 bedrijven meer dan 100 klachtmeldingen werden gedaan. Het aantal bedrijven waarbij meer dan 20 klachtmeldingen werden gedaan, is gestegen.
Toelichting Het aantal bedrijven waarover meer dan 20 klachtmeldingen werd gedaan, steeg ten opzichte van de voorgaande jaren. Het percentage bedrijven waarover één of meer klachten werden gemeld daalde enigszins.
Programma complexe handhaving
Kwaliteit
In 2022 zijn onder andere de volgende punten opgepakt om de kwaliteit van de uitvoering te verbeteren:
- bespreken van en zo nodig aanpassen van de brancheaanpak binnen de branches
- uniformeren van het toepassen van de landelijke handhavingsstrategie (LHS) door het bespreken van casussen binnen de pool van toezichthouders
- het verder ontwikkelen van het dashboard en verbeteren van de datakwaliteit; globale analyse van de overtredingen bij bedrijven en de naleving, met als doel de risicogerichte programmering te verfijnen
Aandachtsbedrijven en Bedrijf in Beeld Via een afzonderlijk programma pakken we de aandachtsbedrijven aan. Sommige bedrijven of onderwerpen krijgen ook tijdelijk extra aandacht. Hieronder staan de accenten in 2022 voor aandachtsbedrijven:
- de basis (VV, HH, data) op orde brengen (en houden)
- aandachtsbedrijven voorkomen met:
- Bedrijf in Beeld: per kwartaal een analyse bij een aantal bedrijven om te kijken hoe het ervoor staat bij deze bedrijven, met een advies over de aanpak;
- tijdelijke regie: het komt regelmatig voor dat bij een bedrijf tijdelijk extra aandacht/regie nodig is om te voorkomen dat er problemen ontstaan of deze erger worden. We zorgden ervoor dat er capaciteit beschikbaar is en de regie genomen kan worden.
- procesverbeteringen in de projectmatige aanpak
- in control zijn
Binnen het programma wordt jaarlijks een evaluatie gehouden. De verbeterpunten worden direct opgepakt. In 2022 zijn er grote stappen gezet in de aanpak, bedrijfsvoering en samenwerking tussen de verschillende betrokkenen. De basis is nu echt op orde. De data is betrouwbaarder en wat betreft de voortgang zijn we ‘in control’. Het was ook een jaar van een grotere aanwas van (mogelijke) aandachtsbedrijven door het project Bedrijf in Beeld.
Regie in 2022
Bij de aanpak van complexe bedrijven komt het vaak voor dat bepaalde onderwerpen opkomen en tijdelijk extra aandacht vragen om de problematiek helder te krijgen en een goede aanpak af te spreken en te organiseren. We zorgden ervoor dat hiervoor capaciteit beschikbaar is, zodat zaken worden opgepakt. In 2022 werkten we onder andere aan:
- gesloten stortplaats: staalslakken en emissies;
- verzoek voor het toestaan van het vervangen van aardgas door andere brandstoffen door de hoge aardgasprijzen vanwege de oorlog in Oekraïne;
- de opslag van Lithium-ion-batterijen die een belangrijke oorzaak zijn van afvalbranden, die we willen voorkomen;
- ZZS- en legionella-emissies en bij rioolwaterzuiveringsinstallaties;
- afstemming met ODRN/gemeente Nijmegen over de aanpak van emissies in het gebied Nijmegen-West en Weurt;
- afstemming met Rijkswaterstaat bij diepgaand administratief toezicht (DAT).
Daarnaast zijn er door de omgevingsdienst eenvoudige analyses gedaan om te komen tot een verbeterde aanpak van:
- metingen en monsternemingen door Team meten & advies (ODRA): afstemming van de inzet op basis van risicoanalyse en VTH-beleid (samen met ODRN);
- frequentie en intensiteit van het toezicht bij bestaande bouwwerken (bouwen en RO);
- afstemming/planning van het toezicht op basis van de vastgestelde overtredingen.
Voorstellen voor een aangepaste werkwijze naar aanleiding van deze analyses zijn eind 2022/begin 2023 gedaan.
Ketentoezicht: coördinatie en bewaking opvolging
Ketentoezicht is toezicht op een ‘keten’ van handelingen (van verschillende bedrijven) die samen invloed hebben op het milieu. Het gaat hier bijvoorbeeld om afvalstoffenketens. Omgevingsdienst Rivierenland (ODR) coördineert het programma ketentoezicht binnen het Gelders Stelsel van omgevingsdiensten. Daarnaast heeft iedere omgevingsdienst capaciteit om ketentoezichtprojecten op te pakken. Het is belangrijk om kennis en ervaring uit de keten(projecten) en die bij individuele bedrijven goed op elkaar af te stemmen. Dit heeft de afgelopen jaren extra aandacht en inzet gekregen. Daarnaast is er extra inzet geweest op het opvolgen van adviezen vanuit het ketentoezicht voor het toezicht bij individuele bedrijven. Samen met Rijkwaterstaat is door ODRA samengewerkt aan een intensief toezichttraject bij een afvalbedrijf. Dit traject wordt in 2023 afgerond.
Specialistische controles/branchegericht toezicht Bij de complexe bedrijven besteden we bij het toezicht extra aandacht aan een aantal onderwerpen via een deelprogramma, of via afstemming met specialisten. Met hen worden afspraken gemaakt via de branchegerichte aanpak:
- de meet- en registratiesystemen van bedrijven: afstemming met de metingen via en advies van specialisten van het Team meten & advies ODRA
- de meldingen die afvalbedrijven moeten doen bij het Landelijke Meldpunt Afvalstoffen (LMA)
- controles van de bestaande bouw en bestemmingsplan (bouwen en RO)
Toelichting In 2022 is 81% van de geplande controles in het kader van bouwen en RO uitgevoerd. De keuze om minder controles uit te voeren is gemaakt, omdat hercontroles en handhavingsstappen veel meer tijd kostten dan voorzien. We realiseerden 139% van de geplande uren. Omdat in 72% van de controles voor bouwen en RO overtredingen worden gevonden, blijft het zinvol hier extra aandacht aan te besteden. Wel is een nieuwe risico-inschatting en frequentie gedaan.
Resultaat doelstellingen naleving
Voor alle bedrijven streven we een goed naleefgedrag na. We delen bedrijven in vier risicocategorieën in: zeer hoog, hoog, gemiddeld en laag. We willen dat bedrijven met een hoger risico de vergunning beter naleven. We hebben per risicocategorie de volgende naleefdoelen gesteld:
- Ten minste 85% van de bedrijven met een zeer hoog risico vertoont een goed naleefgedrag.
- Ten minste 80% van de bedrijven met een hoog risico vertoont een goed naleefgedrag.
- Ten minste 70% van de bedrijven met een gemiddeld risico vertoont een goed naleefgedrag.
- Ten minste 60% van de bedrijven met een laag risico vertoont een goed naleefgedrag.
Toelichting
De afgelopen jaren hebben we de naleefdoelen voor de hogere risicocategorieën niet gehaald. Dit komt onder andere door gerichte controles op risicovolle aspecten waarbij de bedrijven in de hoogste risicocategorie de meeste aandacht krijgen. Je kunt zeggen dat het toezicht succesvol is: we stellen overtredingen vast. Vaak worden die na een waarschuwing opgeheven. Bedrijven zijn niet altijd in staat om binnen de gestelde termijnen overtredingen op te heffen. Dan treden we op. We berekenen de KPI-naleefgedrag over een periode van 2 jaar. Hoewel het minder vaak nodig was om handhavend op te treden met een voornemen of last (zie paragraaf 8.2.2), heeft dit nog onvoldoende positief effect op de naleefdoelstellingen.
Brzo-bedrijven
Brzo-bedrijven (Besluit risico’s zware ongevallen) zijn bedrijven waar grote hoeveelheden gevaarlijke stoffen aanwezig zijn. Als 1 van de 6 landelijke Brzo-omgevingsdiensten heeft ODRN een speciale verantwoordelijkheid voor 61 grote risicovolle bedrijven in Gelderland en Overijssel. We voeren samen vergunningverlening, toezicht en handhaving uit voor bedrijven die vallen onder het Brzo en categorie 4 van Bijlage 1 van de Richtlijn industriële emissies (RIE-4).
Zowel landelijk als regionaal werken we als Brzo-omgevingsdiensten ook samen met andere partners, de Inspectie SZW, veiligheidsregio’s, waterschappen, Rijkswaterstaat, Inspectie Leefomgeving en Transport, Staatstoezicht op de Mijnen en het Openbaar Ministerie. We houden samen toezicht, delen kennis en kunde met elkaar en geven één boodschap af aan de risicovolle bedrijven. De samenwerking is gericht op de continuïteit van de wettelijke uitvoeringstaken, toekomstige ontwikkelingen en een excellente uitvoering van taken.
Controles volgens het programma Brzo bestaan in 2 soorten: systeemcontroles in het kader van de naleving van het Besluit risico’s zware ongevallen 2015 (gericht op veiligheid en risicobeheersing) en reguliere milieucontroles (Wabo).
Nieuwe inspectiemethode Brzo-toezicht
Onder de naam Landelijke Benadering Risicobedrijven (LBR) is de gezamenlijke inspectiemethode herzien door meer op de uitvoering van veiligheid op de werkvloer te inspecteren. Hiervoor wordt een risicovolle installatie gekozen die vanuit de verschillende disciplines wordt geïnspecteerd. De nieuwe LBR-inspectiemethode is in 2022 voor het eerst toegepast.
Brzo Oost
In 2022 is het programmaplan Brzo Oost opgesteld. Daarin staat onze inzet op landelijke en regio Oost-projecten. Daarin staan de volgende projecten:
- We versterken de integrale samenwerking door interne bijeenkomsten en het opstellen van doelen en ambities.
- We implementeren behandelteams als werkwijze: snel schakelen tussen betrokken disciplines. Afgelopen jaar heeft de meerwaarde van een behandelteam zich al bewezen. Vanuit andere onderdelen binnen ODRN en de OD’s is er interesse voor deze werkwijze.
- We zorgen voor scholing procesbegeleiding en implementatie dilemmatafel: met opgeleide procesbegeleiders dilemmagesprekken vormgeven. In 2022 zijn binnen ODRN 8 procesbegeleiders opgeleid. De eerste dilemmatafels zijn opgestart.
- Dilemmatafel PGS15 opslagvoorzieningen: samen bepalen voor het beoordelen van PGS15-voorzieningen.
- Data-analyse, Brzo monitor, Wabo naleefgedrag en project Bedrijf in Beeld: problematische bedrijven vroegtijdig in kaart brengen door data-analyse. In de tweede helft van 2022 is gestart met de analyse van toezichtdata van Brzo- en RIE-4-bedrijven. Dit is nog niet klaar.
- Leren van incidenten door toepassen 5WHY-analyses en aanpassen informatiebladen. In oktober 2022 is binnen ODRN het eerste deel van een onderzoek van 3 incidenten gedaan. De concept informatiebladen van deze incidenten zijn klaar en worden in 2023 definitief gemaakt.
- Werkwijze zorgbedrijven: samen ontwikkelen van een aanpak voor Brzo-bedrijven die de regels structureel onvoldoende naleven. In 2021 is een landelijke werkwijze opgesteld en in 2022 vastgesteld. Op basis daarvan zijn in 2022 2 bedrijven als proef als mogelijk zorgbedrijf in het RMO BRZO+ Oost besproken. Daarbij komt 1 bedrijf in aanmerking voor een aanvullende interventie. In 2023 geven we de inspecteurs verdere uitleg en instructie over de werkwijze.
- AADV: de Altijd Actuele Digitale Vergunning heeft als doel de Wabo-vergunningverlening efficiënter en effectiever te maken. Een applicatie geeft per Brzo-bedrijf inzicht in de geldende voorschriften. Er is een handboek en een opzet van een wijzigingsregister uitgewerkt om het proces van een aanvraag te verbeteren. In 2022 is gestart met een onderzoek hoe verbreding en verder gebruik van AADV vorm kan krijgen. De resultaten worden halverwege 2023 verwacht. In 2022 hebben de 6 Brzo-diensten onder ons voorzitterschap de doelen voor dit project in 2023 in kaart gebracht.
ODRN levert een bijdrage aan verschillende landelijke activiteiten die zijn afgesproken in de Meerjaren Afspraak 6 Brzo OD’s (MJA), het Meerjarenprogramma Versterking Omgevingsveiligheid Brzo (MVO Cluster 1) en Brzo+ via de BAC MTH en het Bestuurlijk Omgevingsberaad (BOb). Naast de projecten die we in Brzo Oost hebben gedaan zijn dat bijvoorbeeld programmatisch actualiseren, communicatiestrategie Brzo OD’s en communicatie BRZO+, financiële zekerheidstelling, bestuurlijke boete, melden ongewone voorvallen en afstemming en actualisatie reeks Publicaties Gevaarlijke Stoffen Nieuwe Stijl.