Waar gaat het over?

We werken aan een gaaf Gelderland, waar inwoners prettig en veilig kunnen wonen, werken en ontspannen. En waar we de natuur en omgeving beschermen en ontwikkelen. Water speelt hierin een grote rol. Water om te drinken, over te varen, in te zwemmen. Water voor landbouw, natuur en landschap. Water dat ook een risico is en kan zorgen voor overstromingen. Door klimaatverandering neemt de kans op droogte toe en daarmee de vraag naar water. Ook de kans op hevige neerslag stijgt, en dit water moet zonder overlast weg kunnen. We willen al deze belangen afwegen en zorgen voor een provincie waar nu en in de toekomst voldoende en schoon water is en waar het veilig is tegen overstromingen. Daarom bereiden we ons samen met onze partners voor op het watersysteem van de toekomst. Een watersysteem dat bijdraagt aan een gezond, veilig, schoon en welvarend Gelderland en dat zelf ook van waarde is: schoon, bestand tegen het veranderende klimaat en met genoeg soorten planten en dieren. Afwegen en samenwerken Water staat niet op zich. Het is onderdeel van onze fysieke leefomgeving. Hoe we water gebruiken en beheren heeft gevolgen voor onder meer natuur, landschap, bodem en landbouw. Hier maken we dan ook continu afwegingen in. Rijk en waterschappen beheren het water actief. Provincies en gemeenten geven kaders in het ruimtelijk domein. Daarom kijken we steeds met wie we samenwerken en welke rol we dan hebben om het watersysteem van de toekomst mogelijk te maken. Met dit waterprogramma voeren we natuurlijk een wettelijke taak uit. Maar het helpt ons vooral om inzicht te geven in hoe we samen met onze partners werken aan het watersysteem van de toekomst. Dit programma beschrijft hoe wij als provincie de komende periode aan de slag willen op het gebied van water. De waterschappen worden geacht daar rekening mee te houden in hun Waterbeheerprogramma. Daarnaast heeft het programma gevolgen voor het toetsingskader voor milieubelastende activiteiten (die gevolgen kunnen hebben voor watersystemen) en wateractiviteiten als bedoeld in de Omgevingswet. Daar waar nodig zetten we aanvullende instrumenten in om onze doelen te bereiken. Dit kan de provinciale Omgevingsverordening zijn, maar ook samenwerkingsovereenkomsten enzovoort.

Onze ambities In dit Regionaal waterprogramma beschrijven we de uitdagingen waarvoor we staan, waar we naartoe willen werken en wat we concreet de komende tijd op het gebied van water gaan bijdragen aan de ambities uit onze Omgevingsvisie en het coalitieakkoord.

Ambities Omgevingsvisie Gaaf Gelderland

1. Vestigingsklimaat: Voldoende water van voldoende kwaliteit is belangrijk als grondstof en/of proceswater voor landbouw en industrie. Daarom inzet op onder andere efficiënt en effectief grondwatergebruik via grondwaterbeheer, voorraadbeheer en besparen. De landbouw is een belangrijke partner voor het behalen van de doelen voor waterkwaliteit en kwantiteit en heeft daarmee zelf een belangrijke rol om water als grondstof beschikbaar te houden
2. Wonen: Water biedt mogelijkheden voor recreatie, schoon grondwater voor drinkwater en is onderdeel van de ruimtelijke kwaliteit (visueel aantrekkelijk landschap, verkoeling in de steden, ‘hoogwaterbestendige’ woningen)
3. Bereikbaarheid: We streven naar een goede ontsluiting over water. Dit betekent goede bevaarbaarheid voor beroepsvaart, ook in tijden van laag water
4. Biodiversiteit: Voldoende water van voldoende kwaliteit voor (beschermde) planten en dieren, streven naar natuurvriendelijk beheer van water, oevers, onderhoudspaden, keringen en groene bergingen, doorgaan met verdrogingsbestrijding
5. Klimaatadaptatie: Het natuurlijk systeem van bodem en water is een belangrijk ordenend principe in de afweging van ruimtelijke ontwikkelingen, beschikbaarheid van water in droge perioden, beschikbaarheid van water voor natuur, tegengaan hittestress, voorkomen van wateroverlast en bescherming tegen overstromingen
6. Energietransitie: Het bodem- en watersysteem biedt onder andere mogelijkheden voor zonnevelden op water, waterkracht, bodemenergie, aardwarmte en aquathermie. Als we zuiniger gebruik maken van water als grondstof verbruiken we minder energieverbruik voor koelen, verwarmen etc.
7. Circulaire Economie: Water als (herbruikbare) grondstof. Water is een belangrijke grondstof, als we er voorzorgen dat deze schoon blijft kunnen we deze goed hergebruiken

We werken aan deze ambities via maatregelen. Deze voldoen aan de eisen van de Europese richtlijnen.

Uitgangspunten Voor ons waterbeleid hebben we 3 uitgangspunten:

• Voorkomen is beter dan genezen. Het bodem- en watersysteem is een belangrijke basis voor onze fysieke leefomgeving en een sleutel naar duurzaamheid en klimaatbestendigheid. We werken aan herstel en we zorgen dat nieuwe functies en nieuwe ontwikkelingen het systeem versterken.
• Als ontwikkelingen verwachte negatieve effecten hebben op het bodem- en watersysteem, verwachten we van initiatiefnemers maatregelen om die te beperken en/of compenseren.
• Diverse grote maatschappelijke opgaven waaraan we met onze partners werken, vragen om een gebiedsgerichte aanpak. Denk aan het verminderen van stikstof en uitstoot van CO2, de aanpak van PFAS, medicijnresten en nieuwe stoffen, aanpassing aan het veranderende klimaat, vergroten van de biodiversiteit, de stijgende vraag naar grond- en drinkwater, en ruimte voor nieuwe woningen of natuur. Deze opgaven komen samen in gebieden. Daarom is een aanpak per gebied het effectiefst. Waar mogelijk proberen we hierbij gebruik te maken van innovatietechnieken en vormen van samenwerking.

In relatie tot Europese doelen is het waterprogramma bindend voor de waterschappen. Het werkt door als toetsingskader voor milieubelastende activiteiten die gevolgen kunnen hebben voor watersystemen en wateractiviteiten als bedoeld in de Omgevingswet. Dit waterprogramma houdt uiteraard rekening met de inhoudelijke thema’s van het Nationaal waterprogramma (NWP) van het Rijk. Ook hebben we samen met regionale partners meegedacht toen dit NWP werd opgesteld.

Actieprogramma Dit Regionaal waterprogramma beschrijft wat we de komende jaren voor de verschillende waterthema’s willen doen en bereiken en waarom. Zo maken we zo concreet mogelijk waar we aan werken. Dit waterprogramma geldt voor 6 jaar. We willen echter ook kunnen inspelen op veranderingen en actuele ontwikkelingen. We willen toetsen wat we al hebben bereikt en maatregelen hierop aanpassen. Daarom werken we aan een actieprogramma Water met concrete maatregelen voor de korte termijn. Door jaarlijks een actieprogramma vast te stellen, zorgen we ook voor een betere samenhang tussen maatregelen in het ruimtelijke domein en de daarbij betrokken beleidsvelden (onder andere bodem, landbouw, natuur en landschap, klimaat en ruimtelijke ordening).

Participatie Dit waterprogramma beschrijft hoe wij de komende periode ons waterbeleid gaan vormgeven. De waterschappen zijn vanaf een vroeg stadium betrokken bij de voorbereidingen van het regionaal waterprogramma, omdat dit programma doorwerkt in het waterbeheerprogramma van de waterschappen. Begin 2020 heeft er een raadpleging plaatsgevonden onder de Gelderse overheden en aangrenzende overheden. De resultaten en inzichten uit de raadpleging hebben wij gebruikt bij het opstellen van dit programma. Daarnaast heeft nadere afstemming plaatsgevonden over de inhoud van dit programma in reguliere overleggen met de andere overheden, Vitens en organisaties en in specifieke overleggen met terreinbeherende organisaties en Vitens. Het programma ligt van 10 mei 2021 tot en met 21 juni 2021 ter inzage gelegen. De wijzingen die daaruit voortvloeiden zijn verwerkt in het RWP en de bijbehorende kaarten of bijlagen.

Maatschappelijke functies

Op grond van artikel 4.4 van het Besluit kwaliteit leefomgeving (Bkl) legt dit Regionaal waterprogramma de maatschappelijke functies vast voor de betreffende regionale wateren en/of grondwater. Deze vastgelegde maatschappelijke functies spelen een rol bij de beoordeling van een aanvraag voor een omgevingsvergunning voor een milieubelastende activiteit die gevolgen kan hebben voor watersystemen (artikel 8.22 Bkl) of voor een wateractiviteit (artikel 8.84 Bkl). Het bevoegd gezag verleent de omgevingsvergunning alleen als de activiteit samengaat met de maatschappelijke functies die watersystemen vervullen.

Wanneer een aanvraag voor een omgevingsvergunning betrekking heeft op een nieuwe (wateronttrekkings)activiteit (water bestemd voor menselijke consumptie), wordt bij de beoordeling van de aanvraag rekening gehouden met het feit dat sprake is van de maatschappelijke functie drinkwateronttrekking. Hiermee wordt voorkomen dat een dergelijke waterwinning wordt gevestigd op een plaats die daarvoor ongeschikt is. Zo wordt die waterwinning zelf beschermd. Hierbij wordt rekening gehouden met de drinkwatergerelateerde doelstellingen in de Kaderrichtlijn Water.

We willen dat er voldoende oppervlaktewater en grondwater van goede kwaliteit beschikbaar is voor een duurzaam, evenwichtig en eerlijk gebruik van water, en dat de verontreiniging van het grondwater afneemt. Daarom leggen we de volgende maatschappelijke functies vast:

• bescherming openbare drinkwatervoorziening (waterwingebied, grondwaterbeschermingsgebied, boringsvrije zone, koude-warmteopslagvrije zone, intrekgebieden en bescherming oppervlaktewater voor drinkwaterbereiding)
• bescherming andere (private) onttrekkingen voor menselijke consumptie
• oppervlaktewaterlichamen
• grondwaterlichamen KRW

Vanwege onze doelen voor biodiversiteit leggen we de volgende maatschappelijke functies vast:

• natte landnatuur
• beschermingszone natte landnatuur
• ecologische verbindingszones
• natuurwateren

Vanwege onze doelen voor waterkwaliteit, volksgezondheid en veiligheid wijzen we de maatschappelijke functie ‘zwemwater’ toe. De meest recente ligging van wateren met deze functie staat op www.zwemwater.nl.

Afwijkingen van de vastgelegde maatschappelijke functies Om te zorgen voor bepaalde (water)functies kan het in bijzondere gevallen noodzakelijk zijn om af te wijken van de vastgelegde functies. Bijvoorbeeld omdat het project wordt vertraagd of het onacceptabele schade lijdt door het mislopen van subsidies, beschikbaarheid van grond, regelgeving of verlies van draagvlak. Het moet dan wel gaan om afwijkingen die van ondergeschikt belang zijn in verhouding tot de omvang van functies die er door het project komen. Hiervan is bijvoorbeeld sprake als de afwijking de realisatie van functies op een andere plek binnen het projectgebied juist mogelijk maakt of versterkt én de omvang van de afwijking klein is vergeleken met de omvang van de functies waaraan binnen het project wordt gewerkt. De afwijking moet ook voldoende draagvlak onder betrokken partijen hebben als de haalbaarheid van de oorspronkelijke functie in het geding is. Dat laatste is bijvoorbeeld het geval als de realisatie van deze functie, in combinatie met de functies die elders binnen het projectgebied worden gerealiseerd, onhaalbaar of onevenredig duur is. Bij de uitvoering van maatregelen binnen een project gaat het om de uitvoering van realistische en evenredige maatregelen die naar het oordeel van de bevoegde autoriteit passend zijn en redelijkerwijs kunnen worden gevergd.

Dit betekent dat afwijkingen van de vastgelegde maatschappelijke functies Beschermingszone natte landnatuur, Natte landnatuur, Water als verbinder, en Natuurwateren zijn toegestaan onder de volgende voorwaarden:

1. De afwijking is noodzakelijk om een project uit te voeren dat zorgt voor waterfuncties en dat wordt uitgevoerd door de uitvoeringspartners in het landelijk gebied, op basis van een ondertekende overeenkomst met provincie Gelderland.
2. De afwijking is van ondergeschikt belang in verhouding tot de omvang van functies die er door het project komen.
3. De afwijking heeft voldoende draagvlak. Dit blijkt uit overleg met betrokken partijen.
4. De haalbaarheid van de voorgeschreven functie is in het geding.