Dijkversterking en gebiedsontwikkeling Rivierengebied

Samen met onze partners zetten we ons in om het Gelderse Rivierengebied en de Randmeerkust veilig en aantrekkelijk te maken en te houden. Dit betekent dat er de komende jaren veel grote (dijkversterkings) projecten worden uitgevoerd in het Rivierengebied. Een belangrijk element hierin zijn de primaire waterkeringen. Deze moeten voldoen aan de wettelijke veiligheidsnormen om Gelderland blijvend te beschermen tegen overstromingen uit de grote rivieren en wateren. Tussen 2020 en uiterlijk 2050 worden honderden kilometers primaire waterkering in Gelderland worden verbeterd vanuit het landelijke Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP). De keringbeheerders (Rijkswaterstaat en waterschappen) zijn verantwoordelijk voor de voorbereiding en uitvoering van de dijkverbeteringsopgaven uit het HWBP. Wij zijn hier als provincie nauw bij betrokken in de begeleiding en we zijn tevens het coördinerend bevoegd gezag voor de waterschappen en keuren de dijkversterkingsplannen goed (projectbesluit Omgevingswet). Ook zijn we bevoegd gezag voor de Milieueffectrapportage (MER) en verzorgen/coördineren we de betreffende inspraakprocedures. We werken aan onze provinciale ambities uit de Omgevingsvisie Gaaf Gelderland, onder andere via integrale gebiedsontwikkeling en waar mogelijk samen met partners. Door gebiedsontwikkeling en herinrichting van het Rivierengebied versterken we de riviernatuur/biodiversiteit, en verbeteren we de (ruimtelijke) kwaliteit van het landschap, cultuurhistorische waarden, recreatie, (vrijetijds)economie, enzovoort. Zo werken we aan opgaven voor regionaal waterbeheer, grondwaterbeheer en hoogwaterveiligheid. En daarnaast aan oplossingen in de vorm van ruimte voor natuurlijke processen en oplossingen in gebieden. De projecten, die ook rivierverruimende maatregelen kunnen bevatten, starten we in veel gevallen vanuit het Meerjarenprogramma Infrastructuur, Ruimte en Transport (MIRT). We koppelen dijkversterking en gebiedsontwikkeling in het Rivierengebied zoveel mogelijk aan elkaar om zo het Rivierengebied te ontwikkelen tot gebied waarin we als Gelderlanders veilig kunnen wonen, werken en recreëren. Daarbij werken we samen in en met programma’s en ontwikkelingen die de komende decennia in het hele Rivierengebied plaatsvinden, zoals Integraal Riviermanagement (IRM), de Programmatische aanpak Grote Rivieren (PAGW), KRW en het al genoemde HWBP. We weten dat deze projecten een forse impact hebben op het Rivierengebied én de lokale fysieke leefomgeving en bevolking. Om de overlast voor de omgeving zoveel mogelijk te beperken, zijn zowel zorgvuldige procedures en planvorming als zorgvuldige communicatie en burgerparticipatie een vereiste. Ook innovaties spelen een belangrijke rol in het rivierengebied, in diverse vormen. Bijvoorbeeld in de dijkversterkingsprojecten om de impact op de omgeving te beperken door technische innovaties in versterkingsmethodes, of verduurzaming door emissiearm of emissieloos te versterken, of gebiedseigen grond te gebruiken waar mogelijk (circulariteit). Ook procesinnovaties rond de planvorming en participatie, zoals de volledig digitale en interactieve terinzagelegging bij de dijkversterking Gorinchem-Waardenburg), dragen ook bij aan een zorgvuldig en transparant planproces. Het rivierengebied biedt ook unieke kansen voor innovaties rond waterkracht en aquathermie (thermische energie uit oppervlaktewater), als bijdrage aan de energietransitie. En door slimme koppelingen te leggen met de (verduurzamings)ambities en lokale initiatieven van de keramische industrie en grote ontzanders, ontstaan mogelijk kansen om innovaties rond waterstof verder te ontwikkelen (bijv. drijvende zonnevelden op zandwinplassen i.c.m. waterstofproductie en lokaal gebruik en afzet daarvan). Voor projecten in het rivierengebied kunnen wij als provincie initiatiefnemer zijn. Bijvoorbeeld als het project een belangrijke bijdrage levert aan de provinciale ambities. Als de bijdrage aan onze ambities minder groot is, zijn we vaak betrokken als mede-ontwikkelaar van het project. In alle gevallen hebben we bij dijkversterkingsprojecten de rol van bevoegd gezag. Omdat we meerdere rollen kunnen hebben, communiceren we duidelijk in welke hoedanigheid we aan de tafel zitten. Daarnaast zijn we partner in, werken we mee aan en brengen we onze opgaven en belangen in bij de ontwikkeling van projecten en programma’s van partners (zoals PAGW, KRW, HWBP) en bij de ontwikkeling van Integraal Riviermanagement (IRM). In IRM worden alle functies van de rivier, en de daarvoor benodigde maatregelen, samengebracht in een integraal uitvoeringsprogramma. Werken aan dijkverbeteringen, rivierverruiming en het IRM zijn ook belangrijke maatregelen uit het Overstromingsrisicobeheerplan 2021-2027 (ORBP).

Met wie:

Waterschappen, Rijk/Rijkswaterstaat, (buur)provincies, gemeenten, Deltaprogramma, Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP), Programma Integraal Riviermanagement (IRM), Kaderrichtlijn Water (KRW). Soms werken we in een gebiedsaanpak rivieren ook samen met terreinbeherende organisaties, keramische industrie, ontzanders en natuur- en belangenorganisaties.

Rol:

• Reguleren, regisseren, stimuleren en mogelijk maken.
• Partner: agenderen, verbinden, participeren, gebiedsontwikkeling (soms ook initiatiefnemer van projecten).
• Kadersteller en toezichthouder: projectbegeleiding, ruimtelijke kwaliteitsborging, coördinerend bevoegd gezag en goedkeuringsbesluit Gedeputeerde Staten bij dijkversterkingsprojecten uit het HWBP.
• Bevoegd gezag: ontgrondingen, Natura 2000-gebieden en Gelders Natuurnetwerk (NNN/GNN) in relatie tot (buitendijkse) dijkversterking.
• Belanghebbende: bijdragen aan provinciale belangen op het gebied van onder andere waterveiligheid, natuur, ruimtelijke kwaliteit, cultuurhistorie, recreatie.

Acties/maatregelen:

• Ontwikkelen gebiedsgerichte en integrale aanpak rivieren in de provinciale organisatie, om vanuit heldere provinciale ambities en opgaven te kunnen samenwerken met onze partners aan slimme, gecombineerde projecten of verkenningen.
• Projectbegeleiding en coördinerend bevoegd gezag bij dijkversterkingsprojecten van waterschappen (HWBP), zoals hieronder opgesomd.
• Betrokkenheid (meerdere rollen mogelijk, projectafhankelijk) MIRT-projecten, zoals hieronder opgesomd.
• Waal: - HWBP: dijkversterkingen Gorinchem-Waardenburg, Tiel-Waardenburg, Stad Tiel, Neder-Betuwe, Wolferen-Sprok, Sprok-Sterreschans (nog te starten), Waalfront Nijmegen. Gebiedsontwikkelingen Veerhaven Ochten en Gastvrije Waaldijk. - MIRT: Werkendam
• Maas: - MIRT: Meanderende Maas, Alem-Sint Andries.
• Neder-Rijn en splitsingspuntengebied: - HWBP: dijkversterkingen Rijnkade Arnhem, Grebbedijk, Spijk-Doesburg, Sterreschans-Heteren (nog te starten) - MIRT: Rivierklimaat Park IJsselpoort, Havikerwaard-Fraterwaard-Olburgerwaard.
• IJssel en Randmeren: - HWBP: dijkversterkingen Noordelijke Randmeerdijken, Apeldoorns Kanaal pand 5/6, Grutbroek Doetinchem. - MIRT: Tichelbeeks Waard, Havikenwaard en Rivierklimaatpark IJsselpoort.
• Betrokkenheid in programma Integraal Riviermanagement (IRM).
• Voortzetten Nederlands-Duitse samenwerking rondom waterveiligheid en overstromingsrisico’s o.a. door uitwerking te geven aan de gemeenschappelijke verklaring van de partijen in de ‘Duits-Nederlandse Hoogwater werkgroep’.