Inleiding

Dit UP beschrijft wat we in 2024 gaan doen, waaraan we voorrang geven en welke keuzes we maken. Een deel van de VTH-taken wordt uitgevoerd door de interne provinciale afdeling Vergunningverlening, Toezicht en Handhaving (VTH). Het andere deel wordt in hoofdzaak uitgevoerd door de Omgevingsdienst Regio Arnhem (ODRA) en Omgevingsdienst Regio Nijmegen (ODRN). De uitvoering voedt het beleid met informatie uit de praktijk, en beleid geeft richting aan de uitvoering. Deze beleids- en uitvoeringscyclus wordt steeds beter gesloten.

Beleid en uitvoering werken momenteel samen aan de actualisatie van het VTH-beleid. Onder de Omgevingswet heet dit de uitvoerings- en handhavingsstrategie (UHS). Deze wordt vastgesteld in 2024. Daarnaast is in 2023 een nieuwe coalitie gevormd. De doelen uit het coalitieakkoord Gewoon Doen 2023 – 2027 werken we uit in de UHS in 2024. Dit betekent dat het Uitvoeringsprogramma 2024 is gebaseerd op het VTH-beleid van 2019, en dat de doelen uit het coalitieakkoord 2023 – 2027 nog niet zijn meegenomen.

Het Uitvoeringsprogramma geeft inzicht in:

• hoe we in 2024 werken aan de doelen uit het VTH-beleid van 2019;
• de (risicogerichte) uitwerking van het beleid naar de uitvoering van vergunningverlening, toezicht en handhaving;
• de vertaling naar capaciteit bij de afdeling VTH en de ODRA en ODRN.

We vertalen het UP naar onze werkprogramma’s (van de provinciale afdeling VTH en van de omgevingsdiensten). Er is gestreefd naar een werkbaar (wat is de opdracht?) en uitvoerbaar (zijn er genoeg mensen om de opdracht uit te voeren?) UP 2024. Voor de afdeling VTH is het toezicht in 2024 gebaseerd op het aantal controles die zijn uitgevoerd in 2023. De genoemde controles in het UP 2024 zijn daarmee een inschatting van de uitvoerbaarheid voor de afdeling VTH.

De provinciale begroting is kaderstellend voor de opdrachten aan de ODRA en ODRN. Op basis van de beschikbare middelen zijn prioriteiten gesteld. Voor 2 taken geldt dat deze niet op het gewenste niveau worden uitgevoerd: energietoezicht en het meten en adviseren op het niveau zoals beschreven in het VTH-beleid van 2019. Toezicht op energie bij complexe bedrijven is een wettelijke taak waarvoor structurele dekking nodig is. In 2023 werd dit incidenteel (eenmalig) betaald door het beleidsprogramma Energietransitie. Voor 2024 is beperkte structurele ruimte binnen het beschikbare budget. Als tijdelijke oplossing wordt de opdracht deels gedekt via de Specifieke Uitkering Toezicht en Handhaving Energie (SPUK-regeling vanuit het rijk). Daarnaast wordt het deels door de ODRA zelf gedekt vanuit een bestemmingsreserve en deels vanuit het structurele provinciale budget. Het team meten & advies van de ODRA kan met het beschikbare budget niet volledig voldoen aan de ambitie uit het VTH-beleid 2019. De vertaling van de ambitie op het gebied van meten in het coalitieakkoord 2023 – 2027 ‘Gewoon Doen’ wordt meegenomen in de actualisatie van het VTH-beleid in 2024 (de Uitvoerings- en Handhavingsstrategie).

Naast geld bepaalt ook de beschikbare capaciteit bij de omgevingsdiensten en onze afdeling VTH wat en hoeveel er mogelijk is in de VTH-uitvoering. De omgevingsdiensten hebben niet genoeg mensen om de taken uit te voeren op het gewenste niveau. Onder andere hierdoor zijn niet alle kritische prestatie-indicatoren (KPI’s) die zijn vastgesteld in het VTH-beleid van 2019 haalbaar. Met KPI’s meten we de voortgang en zien we waar het goed gaat en waar nog werk te doen valt. Een KPI is bijvoorbeeld het percentage gecontroleerde bedrijven.

Voor de afdeling VTH is de taakuitvoering gebaseerd op de capaciteit (mensen en middelen) die op dit moment beschikbaar is op de afdeling. Om ervoor te zorgen dat de opdracht voor 2024 uitvoerbaar is qua capaciteit, hebben we de werkzaamheden van 2023 als voorbeeld genomen. Er zit een onzekerheid in deze aantallen omdat we de monitoring op de uitvoering nog moeten verbeteren.

In 2024 zetten we extra in op het sluiten van de beleids- en uitvoeringscyclus VTH. We doorlopen de jaarstukken (Jaarverslag 2022, UP 2024, werkprogramma’s uitvoering). We zijn van plan om het UP de komende jaren bij de start van het kalenderjaar op te stellen voor het daaropvolgende jaar. Voor het UP 2025 starten we in het eerste kwartaal van 2024. Voor de zomer stellen we het concept-UP op. Op basis van dit concept-UP stellen de uitvoerende partijen hun werkprogramma’s op. Met de werkprogramma’s en de financiële provinciale kaders wordt inzichtelijk gemaakt of het concept-UP uitvoerbaar is. Hiermee kunnen we gericht prioriteiten stellen en bestuurlijke keuzes maken (in afstemming met provinciale begroting). Daarna wordt eind 2024 het definitieve UP ter vaststelling voorgelegd aan Gedeputeerde Staten en ter kennisname gedeeld met Provinciale Staten. Verder zorgen we ervoor dat het gesprek tussen beleid en uitvoering structureel gevoerd wordt. De afspraken hierover schrijven we op in onze Uitvoerings- en Handhavingsstrategie (UHS), voorheen het VTH-beleid. Gedeputeerde Staten besluiten begin 2024 over de uitvoeringsstrategieën en de risicoanalyse voor de UHS. Die vormen de basis voor het UP 2025.

In 2024 spelen vier zaken een belangrijke rol in de uitvoering van VTH. Op 1 januari 2024 treedt de Omgevingswet in werking. Er is veel geoefend, maar de praktijk zal nieuwe inzichten met zich meebrengen waar we nog een antwoord op moeten vinden. De opgedane ervaringen kunnen leiden tot een aangepaste werkwijze en/of een aangepaste opdracht. Verder houdt de stikstofproblematiek ons nog altijd bezig. De werkvoorraad op dit gebied is voor 2024 nog altijd hoog. We geven voorrang aan waar het PAS-melders betreft. In 2024 werken we ook verder aan het sluiten van de beleids- en uitvoeringscyclus, de BIG-8. Op dit moment zijn beleid en uitvoering nog onvoldoende met elkaar verbonden. Dat betekent dat er soms beleidskaders ontbreken of dat deze niet uitvoerbaar zijn. Onderdeel hiervan is het actualiseren van het VTH-beleid: dit noemen we de Uitvoerings- en Handhavingsstrategie (UHS). Het vorige VTH-beleid is in 2019 vastgesteld. De UHS wordt in 2024 vastgesteld. Tot slot zijn er landelijke ontwikkelingen om het VTH-stelsel te verbeteren. Er loopt een interbestuurlijk programma Versterking VTH-stelsel. Hier leveren de omgevingsdiensten een bijdrage aan. Binnen het programma zijn robuustheidscriteria geformuleerd waar alle omgevingsdiensten aan moeten voldoen. De Gelderse omgevingsdiensten (vanaf 1 januari 2024 zijn dit er 6) voldoen niet aan alle criteria. Als provincie pakken we vanuit de wettelijke coördinatietaak de regie om de VTH-uitvoering in Gelderland te verbeteren. In Gelderland is daarnaast onderzoek gedaan naar het Gelders Stelsel. Hierin is ook de provinciale afdeling VTH meegenomen. Ook voor de afdeling VTH werken we aan een toekomstbestendige manier van het uitvoeren van de VTH-taken.

Risico’s

In deze paragraaf worden de in het UP uitgewerkte risico’s beknopt toegelicht. De ontwikkelingen in het VTH-taakveld hebben invloed op hoe werkbaar en uitvoerbaar het UP is. We hebben te maken met krapte op de arbeidsmarkt, er is een grote werkvoorraad vanwege de stikstofproblematiek (ontbreken van heldere kaders), en de Omgevingswet brengt veranderingen met zich mee (andere werkwijzen en procedures). Hierdoor zijn de wettelijke termijnen voor de VTH-taken niet altijd haalbaar. Deze termijnen worden onder de Omgevingswet nog korter. De kans bestaat dat er, als we een termijn overschrijden, beroep wordt gedaan op de Wet dwangsom en we een geldbedrag moeten betalen. Om de risico’s met betrekking tot de Omgevingswet te verkleinen, is er veel geoefend met de Omgevingswet en er zijn afspraken gemaakt met partners, maar de praktijk zal nieuwe inzichten met zich meebrengen waar we nog een antwoord op moeten vinden. De opgedane ervaringen kunnen leiden tot een aangepaste werkwijze en/of een aangepaste opdracht. Het aantal bedrijven onder bevoegd gezag van de provincie daalt naar verwachting met zo’n 11%, omdat gemeenten van meer bedrijven bevoegd gezag worden. We zorgen voor een warme overdracht en begeleiding naar de gemeenten. Een beperkt aantal bedrijven verschuift van gemeentelijk naar provinciaal bevoegd gezag.

De aantallen controles die we voor de afdeling VTH hebben opgenomen in het UP zijn een inschatting, op basis van de aantallen van 2023. Er zit een onzekerheid in deze aantallen omdat we de monitoring op de uitvoering nog moeten verbeteren. Daarnaast betekent dit dat we nog niet helemaal inzichtelijk hebben of we inzetten op de juiste prioriteiten. Door gedurende het jaar te monitoren en te verantwoorden over het UP (in rapportages en het jaarverslag) wordt de uitvoering van de taken inzichtelijker en is er beter te sturen op de uitvoering. Er wordt ingezet op het continu verbeteren van de werkprocessen. Ook de Uitvoerings- en Handhavingsstrategie (UHS) die in 2024 wordt vastgesteld geeft betere kaders om te prioriteren aan de hand van een risicoanalyse. Waar nodig passen we de UHS aan op basis van input uit het jaarverslag. Hiermee wordt de beleids- en uitvoeringscyclus (BIG-8) steeds beter gesloten.