Regionale landschapsparken
Wat zijn regionale landschapsparken?
Landschapsparken. Wat zijn dat eigenlijk? Dan hebben we het over veel meer dan alleen een groenstrook. Landschapsparken zijn zogenoemde ‘multifunctionele gebieden’. Landschap, natuur en cultuur spelen hier een belangrijke rol in combinatie met andere functies als landbouw. Het zijn daarmee niet alleen fijne groene longen in een stedelijke omgeving, ze vormen ook de ruggengraat voor de toekomstige ontwikkelingen in het gebied. We spreken hierover met Steffen Nijhuis, hoogleraar bij TU Delft.
“Mensen hebben groen nodig om gezond te blijven”, zegt hij. “Dat wist men al vroeg. Daarom werden er parken in steden aangelegd om het milieu in de stad te verbeteren.” En het bleef niet bij een enkel park. Er kwamen hele parksystemen verbonden met het omliggende landschap. “Zogenoemde groen-blauwe structuren, routes, uitzichtpunten. Om de stad te ordenen, als antwoord op het verstedelijkingsvraagstuk.” Ook zien we dat in de tijd van de industriële revolutie de overheid ging investeren in grote stadsparken voor de volksgezondheid. Denk aan het bekende voorbeeld van Central Park in New York: tot op de dag van vandaag een spraakmakende groene long midden in een wereldstad. Landschapsparkontwikkeling gaat daarmee niet alleen om mooi; het gaat zeker ook over functioneel.
Gelders voorbeeld: Park Lingezegen
Park Lingezegen is het regionale landschapspark tussen Nijmegen en Arnhem. Directeur Sven van Rijswijk: “Wij hebben bij de totstandkoming van Park Lingezegen heel veel gesprekken gevoerd en die waren niet allemaal even makkelijk.” Zo waren onder andere agrariërs kritisch over de vorming van het park. “We zijn aan de keukentafel in gesprek gegaan, hebben echt geluisterd naar wat mensen te zeggen hadden. Door dat te blijven doen, leer je elkaar kennen en kan er een vertrouwensbasis ontstaan. Niet alles wat gepland was is georganiseerd. Ook zijn er dingen tot stand gekomen die niet gepland waren en wel heel veel waarde toevoegen. Zo wilde we kanomogelijkheden organiseren tussen de grote rietkragen. Daar bleek geen animo voor en toen is het een natuur stiltegebied geworden. Dat voegt ecologisch heel veel waarde toe.” Kortom: heb een plan, maar wees ook flexibel. Blijf afstemmen met gebruikers en bezoekers. Past iets niet, of dient zich een kans voor? Maak daar dan ruimte voor.
Overigens is Van Rijswijk niet heel gelukkig met de term park. ”Ik spreek zelf liever over een groene long.” Bij sommigen roept het woord park namelijk weerstand op. Alsof je een entreekaartje moet kopen om er binnen te komen. Bij anderen is er juist waardering: je maakt een bestaand landschap toegankelijk met een aantrekkelijke parkstructuur.
Park Lingezegen is een gemeenschappelijke regeling van de gemeenten Nijmegen, Arnhem, Lingewaard en Overbetuwe, die allemaal drie ton per jaar bijdragen. Daarnaast draagt provincie Gelderland financieel bij. Sven: “We zijn een netwerkorganisatie en faciliteren, stimuleren en coördineren. Het is essentieel dat wij niet zelf beheren. Zo’n veertig lokale partijen doen beheer en onderhoud, ook evenementen komen van lokale organisaties. Als mensen een idee hebben: kom langs en wij helpen je om het te kunnen organiseren.” En zo kwamen er klompenpaden, een plek voor de coöperatie Herenboeren, een concours hippique, een hardstylefeest en een optreden van Snollebollekes. “Het park is er voor iedereen.”
Lessen voor Gelderland
- De oproep van Steffen is: zie Gelderland als landschapspark! Sla de handen ineen en ontwerp een netwerk van regionale landschapsparken voor de hele provincie. Het watersysteem, met de rivieren en beken, biedt hiervoor een prachtig aanknopingspunt. Hoe? Benut de kracht en de logica van het landschap om te verbinden. En in landschapsparken komen veel verschillende functionaliteiten samen, dus geef hierin ruimte aan landbouw, natuur, landschap en cultuur.
- Naast het maken van inspirerende, integrale ontwerpen is het belangrijk dat we ook beleid gaan maken voor landschapsparken. Zodat ze eenvoudiger gerealiseerd kunnen worden en we kunnen voorkomen dat het later in het proces niet meer mogelijk is.
- Landschapsparken vragen om andere vormen van financiering. Wat zijn mogelijkheden? Samenwerken met marktpartijen, particulieren, investeerders en verzekeraars? Want uiteindelijk hebben we allemaal baat bij een gezonde leefomgeving.
Aan de slag!
Steffen Nijhuis en Sven van Rijswijk spraken in januari 2025 op het tweede Ruimtelab College in het provinciehuis in Arnhem. Als vervolg op het college zijn studenten van de TU Delft in ontwerpstudio’s aan de slag gegaan met het ontwerpen van een landschapspark in de gemeente Voorst. Ook organiseren we excursies door Park Lingezegen om het idee van Gelderland als landschapspark te verkennen met partners.