Maas
Belangrijkste opgaven
Toekomstbestendig, robuust en schoon riviersysteem
- samenspel dijkversterking & rivierverruiming (HWBP en IRM)
- rivierverruiming door herstel oude meanders (Meanderende Maas, Over de Maas, mogelijk Alem)
- duurzaam watersysteem door aanpak bodemerosie
- verbeteren waterkwaliteit (o.a. KRW)
- zoetwaterbeschikbaarheid Land van Maas en Waal en inlaat punt Afgedamde Maas
- kansen voor oevergrondwaterwinning drinkwatervoorraad
Netwerk natuur en scheepvaart
- natuuropgaven koppelen aan oude Maasmeanders
- doorontwikkeling noordoever Maas als natuurlint
- stapsteen natuur Maas-Waal bij Sint Andries
- mix natuur en natuurinclusieve landbouw
- duurzame scheepvaart, aanpak bodemerosie, passeerbare bruggen/stuwen/sluizen
Landschapspark
- landschapspark voor dorpen Land van Maas en Waal en stedenrij Den Bosch-Oss-Nijmegen
- behoud en ontwikkeling waardevolle dorpsfronten en dijkbebouwing
- mix natuur en natuurinclusieve landbouw
- behoud en versterking cultuurhistorische identiteit oude meanders en Lelyprofiel (o.a. bakenbomen), militair verleden
- herbestemming vml. steenfabrieks-/hoogwatervrije terreinen
Ontwikkel een toekomstbestendig, robuust en schoon riviersysteem
De Maas is een gestuwde rivier en blijft dit ook binnen het tijdsbeeld van ons panorama. Ruimte geven aan natuurlijke rivierdynamiek gebeurt dan ook binnen de kaders van het functioneren van de stuwen. Besluitvorming over het riviersysteem (IRM), met name over de bodemerosie, heeft effect op onze Gelderse leefomgeving. Als provincie vragen we binnen deze besluitvorming aandacht voor duurzame keuzes voor het bodem- en watersysteem, de bereikbaarheid van onze havens en de effecten op de leefomgeving. Met deze effecten bedoelen we onder andere droogte in relatie tot natuur, landbouw, voldoende zoetwater en stabiliteit van woningen.
Rivierverruiming langs de Maas richt zich met name op het herstel van oude Maasmeanders. Veel van deze meanders zijn bij de kanalisatie afgesloten en gedempt. Het terugbrengen van oude meanders geeft niet alleen meer ruimte voor water. Het versterkt tegelijkertijd natuur, landschap en cultuurhistorie. In het project Meanderende Maas is hiervoor al een plan gemaakt. Ook het project Over de Maas (aanpassing brug) draagt bij aan rivierverruiming.
De rivierverruiming wordt ook benut om de hoogteopgave voor de dijkversterkingen te kunnen beperken. Zo kunnen waardevolle dorpsfronten en dijkbebouwing worden bespaard. Met tientallen kilometers dijkversterking in de periode tot 2050 wordt de Maas hoogwaterveilig gemaakt. Als provincie toetsen we op behoud en ontwikkeling van de kwaliteit van de leefomgeving bij deze grote ingrepen.
Bij besluitvorming over het riviersysteem zal de komende periode ook aandacht zijn voor de interactie met het regionaal watersysteem. Dit in reactie op het zomerhoogwater van 2021.
Voor de zoetwaterbeschikbaarheid is de aanvoer van water naar het Land van Maas en Waal belangrijk. Een belangrijk punt voor de zoetwatervoorziening ligt aan de Afgedamde Maas, bij het Munnikenland. Langs grote delen van de oevers van Maas liggen kansen voor het benutten van oevergrondwater voor onze drinkwatervoorziening. Dit in het kader van de aanvulling van strategische voorraden drinkwater (ASV). Deze aanpak heeft baat bij het meeliften in integrale gebiedsprocessen. Ook het verbeteren van de waterkwaliteit is een belangrijke opgave voor de Maas. Rijkswaterstaat gaat hiervoor een reeks van KRW-maatregelen realiseren.
Ontdek panorama Maas
Ontwikkel rivieren als natuur- en scheepvaartnetwerk
Het ontwikkelen van een toekomstbestendig bodem- en watersysteem legt een duurzame ondergrond voor onze biodiversiteitsopgave. In vergelijking met de andere rivieren is de provinciale natuuropgave langs de Maas bescheiden. Bij natuurontwikkeling sluiten we aan bij de karakteristieken van de (laagdynamische) rivier en het Maaslandschap. Voor de Bedijkte Maas ligt hierbij de focus op herstel van de oude meanders. Zo is het ook in het project Meanderende Maas, waarin Gelderland partner is. Het herstel van de meanders zorgt ook voor rivierverruiming. Het is extra ruimte die benut kan worden voor de natuur, zoals ooibos. Naast transformatie van landbouw naar natuur stimuleren wij ook de transitie naar natuurinclusieve landbouw. Een groot deel van de uiterwaarden is in agrarisch gebruik. Door de samenwerking met de landbouw kunnen we de biodiversiteit vergroten. Deze mix van natuurlijke geulen, ooibossen en overstromingsvlakten en de natuurvriendelijke weilanden is vergelijkbaar met de IJssel. De identiteit van de Maas versterkt door de aanleg van nieuwe landschapselementen in dit agrarisch cultuurlandschap, geïnspireerd op de kleinschaligheid van het Maasheggenlandschap.
Zowel de Maas als de Waal zijn natuurcorridors in de PAGW. Het ontwikkelen van een stapsteen tussen deze beide grote rivieren bij Sint Andries ligt voor de hand. De historische structuur van voormalige overlaten biedt hiervoor goede aanknopingspunten. Natuurontwikkeling is hier goed te combineren met landschapsontwikkeling, beleving van historie en mogelijk energieopwekking. Stichting ARK onderzoekt deze gebiedsontwikkelingskans ook.
Voor de toekomstbestendigheid van ons scheepvaartnetwerk en de daaraan gerelateerde economie is blijvende bevaarbaarheid van de Maas belangrijk. Voor de bereikbaarheid van de Gelderse riviergebonden bedrijvigheid, de recreatievaart, en de verbinding met de Waal via het Maas-Waalkanaal en de sluis bij Sint Andries. Als provincie participeren we in een onderzoek naar de robuustheid van de vaarweg. Daarbij is het Maas-Waalkanaal (sluizen) van belang. Ook wordt onderzocht of een extra sluis bij Sint Andries mogelijk is. De verbinding met één sluis is namelijk storingsgevoelig en daardoor weinig robuust. Het Rijk is verantwoordelijk voor het rivierbeheer. Als partner binnen IRM en de logistieke netwerken voeren wij het gesprek over de keuzes rond de bodemligging, afvoercapaciteit, stuwen en sluizen. Dit in relatie tot onze bereikbaarheid over water en de riviergebonden economie.
Kanalisatie van de Maas (Gebiedsvisie Bedijkte Maas)
Ontwikkelen rivieren als landschapspark
Wij zien het Maaslandschap als een landschapspark voor de aangrenzende dorpen en stadjes. En voor de grotere steden als Nijmegen, ‘s-Hertogenbosch en Oss en toeristen uit een wijdere regio. Het Maaslandschap heeft door zijn diversiteit en de rust veel te bieden. Bij gebiedsontwikkelingen in de Gelderse uiterwaarden en de versterking van de Gelderse dijken stimuleren wij de ontwikkeling van het landschapspark. Wij moedigen inrichting van gastvrije dijken aan met belevingspunten, aanleg van recreatieve routes door de uiterwaarden en doorontwikkeling van de karakteristieken van het Maaslandschap. Ook stimuleren we de cultuurhistorie, waaronder beleving van Romeinse vondsten en forten, zoals Oud en Nieuw Sint Andries. Voor behoud van de identiteit van de Bedijkte Maas vinden wij het belangrijk de oude Maasmeanders te herstellen én de karakteristieken van het kanaal, met het Lelyprofiel en de bakenbomen, te behouden.
Op de korte termijn ligt de focus voor de landschapsparkontwikkeling op het project Meanderende Maas. Dit is een groot deel van de Bedijkte Maas waarin wij partner zijn. Daarnaast wordt onderzocht of en hoe de ontwikkeling van Alem een bijdrage aan deze gedachte kan leveren. Dit in combinatie met delfstoffenwinning, ruimte voor de rivier en gemeentelijke initiatieven. Ook kijken we naar het ontwikkelperspectief voor natuur en landschap, historie en toerisme en recreatie in het gebied Sint Andries. Sint Andries kan een waardevol koppelstuk zijn tussen Meanderende Maas en Alem, en tussen Maas en Waal. Net als bij de Rijntakken liggen langs de Maas hoogwatervrije terreinen waar we met herbestemming mogelijk ambities kunnen realiseren.
Ontwikkel met kwaliteit en eigenheid
De Maas vindt haar weg kronkelend op de grens van Noord-Brabant en Limburg. De rivier stroomt door een landschap van oeverwallen en rivierkomgronden met dorpjes en dijklinten. De bedijkte en gestuwde Maas onderscheidt zich van het Limburgse deel waar de rivier door het terrassenlandschap loopt. En van het deel ten westen van Gelderland waar de getijde-invloed merkbaar is. Karakteristiek is het contrast tussen de gekanaliseerde Maas met het Lelyprofiel en de bakenbomen en de relicten van de oude meanderende Maas. Het is ontspannen en onontdekt gebied. Kernbegrippen zijn de groene rivier met kleinschalig landschap met de steden op afstand en de interactie tussen de oude Maasmeanders en de gekanaliseerde Maas. Deze kernkwaliteiten zijn richtinggevend voor de omgang met nieuwe ontwikkelingen.
Kansen voor gebiedsgerichte, integrale aanpak
We stimuleren een gebiedsgerichte, integrale aanpak in een aantal gebieden, omdat een gecombineerde aanpak hier leidt tot een betere en snellere realisatie van de opgaven. Het gaat om Meanderende Maas en Alem-Sint Andries (rivierpark Maas-Waal). Op de langere termijn vragen omgevingskansen voor de Gelderse Maasdijken aandacht. Deze sluiten aan op het HWBP. Bijzondere puntlocaties liggen in Sint Andries, in de vorm van voormalige forten en Romeinse vondsten. Daarnaast vraagt een aantal hoogwatervrije terreinen om uitwerking. Deze kunnen worden benut voor herbestemmingskansen. De samenwerking met Noord-Brabant en Limburg is van belang voor een samenhangende aanpak.
