Klimaat

Samen naar een klimaatneutraal Gelderland

Klimaat

Samen naar een klimaatneutraal Gelderland

Status Dit beleidsprogramma is op 29 september 2020 vastgesteld door GS en op 25 november oordeelsvormend in PS besproken (PS2020-654). Op dit moment wordt er gewerkt aan een actieplan voor de uitvoering. Er wordt momenteel gewerkt aan een compleet overzicht van 13 beleidsprogramma’s en de doorontwikkeling hiervan, dit overzicht is hier te vinden.

Dit is wat wij willen bereiken

In de omgevingsvisie Gaaf Gelderland staat dat Gelderland overstapt van fossiele naar duurzame energie. In 2050 is heel Gelderland klimaatneutraal. Concreet betekent dit dat de uitstoot van broeikasgassen zoals CO₂ in 2030 - als tussenstap- met 55% verminderd moet zijn. Er moet daarvoor ook fors bespaard worden op het energieverbruik om dit te bereiken. Dit is nodig om de opwarming van de aarde te verminderen. Opwarming van de aarde leidt tot een klimaatverandering die nadelig is voor mensen en andere levende wezens. Er zijn over het tegengaan van klimaatverandering internationaal, nationaal en provinciaal afspraken gemaakt.

Samenhang

Als provincie werken we aan veel doelen tegelijk. Zo zetten we ons in om ervoor te zorgen dat het aantal en de variatie van plant- en diersoorten toenemen en er minder stikstof in de natuur neerslaat. We stimuleren het bedrijfsleven om zo min mogelijk grondstoffen te gebruiken en grondstoffen waar dat kan opnieuw te gebruiken. En we nemen maatregelen samen met Rijk en waterschappen om ervoor te zorgen dat we ons aanpassen aan klimaatveranderingen. Bijvoorbeeld door meer bossen aan te leggen en onze steden van meer groen te voorzien. Al deze maatregelen dragen ook bij aan het verminderen van de uitstoot van broeikasgassen.

Ambitieweb: samenhang met de ambities uit de Omgevingsvisie Klik hier voor een toelichting op de scores.

Dit is wat we om ons heen zien

Analyse

In Gelderland moet de uitstoot van 23,6 Mton CO₂-eq in 1990 in eerste instantie dalen naar maximaal 10,6 Mton CO₂-eq in 2030 om de ambitie te realiseren. Dat komt neer op 13 Mton CO₂-eq. Waar (per domein volgens het Nationaal Klimaatakkoord) deze uitstoot het meeste plaatsvindt staat in de onderstaande tabel:

Voor de verschillende ‘domeinen’ is de kern van de analyse:

  • Gebouwde omgeving In tien jaar moeten in heel Gelderland ongeveer 500.000 huizen en 50% van het maatschappelijk vastgoed verduurzaamd worden om de ambitie te halen. Dat kan onder andere met een combinatie van warmtepompen, infraroodpanelen, isolatie, zonnepanelen en met aansluitingen op warmtenetten.
  • Mobiliteit Mensen moeten meer kiezen voor duurzamer mobiliteitsvormen, zoals fiets en OV. Het aantal elektrische auto’s op de Gelderse wegen in 2030 moet groeien naar ongeveer 300.000 (30% van het totaalaantal auto’s). Ook moet het goederenvervoer de omslag maken naar duurzame brandstof.
  • Industrie en bedrijven Verminderen van uitstoot van broeikasgassen kan bereikt worden door het toepassen van energiebesparende technieken en CO₂-afvang en -opslag, toepassing van industriële warmtepompen en het verduurzamen van bedrijventerreinen en gebouwen.
  • Landbouw en landgebruik Er moet een grote omslag plaatsvinden naar duurzamere landbouw, met minder uitstoot van broeikasgassen (inclusief stikstof)
  • Elektriciteit (duurzame opwekking) Dit domein draagt zorg dat er voldoende duurzame energie is om de reductie in de andere domeinen te ondersteunen. Op dit moment zijn zonne- en windenergie de belangrijkste hernieuwbare bronnen. Met de Regionale Energie Strategieën (RES’en) wordt bepaald waar deze bronnen geplaatst kunnen worden.

Netwerk

Samen met alle ondertekenaars van het nationaal Klimaatakkoord, bedrijven, instellingen én inwoners moeten we de klimaatdoelen behalen. Hierbij is er een belangrijk onderscheid tussen wat er IN heel Gelderland moet gebeuren en wat wij ALS provincie Gelderland bijdragen en wat onze rol daarin is. Rijk, gemeenten, waterschappen, (energie-)bedrijven, netwerkbeheerders, (gebieds-) coöperaties, corporaties en particulieren moeten en willen ieder vanuit de eigen verantwoordelijkheid klimaatvriendelijke beslissingen nemen. Veel van de klimaatmaatregelen worden uitgevoerd en gefinancierd door derden zoals bedrijven of andere overheden.

In Gelderland kennen we het Gelders Energieakkoord (GEA). Dit is een platform waar gemeenten, waterschappen en overkoepelende organisaties zoals VNO-NCW en NGO’s zijn aangesloten. Ook wij zijn daar onderdeel van. Dit is een belangrijk platform om klimaatmaatregelen af te stemmen én een impuls te geven. Het is een netwerk waarbij we elkaar kunnen inspireren om maatregelen en initiatieven uit te voeren die de Gelderse ambities op gebied van energie en klimaat ondersteunen. Ook kan het GEA ons wijzen op kansen en belemmeringen. Wij als provincie kunnen de partners van het GEA op onze beurt bijstaan met bijvoorbeeld regelgeving, handhaving, financiën, onze contacten en kennis.

Dit is onze aanpak

Het besparen van energie, het verminderen van broeikasgassen en het opwekken van duurzame energie gebeurt op diverse plekken en door verschillende bedrijven, organisaties en individuen. Soms staan we zelf aan het stuur bijvoorbeeld als het gaat om beheer en onderhoud van wegen, openbaar vervoer en onze eigen bedrijfsvoering. Op andere terreinen betreft het acties van bedrijven, maatschappelijke organisaties, andere overheden en inwoners. In deze situaties stellen we ons op als aanjager en bieden we ons regionaal organiserend vermogen aan. Deze rol is ook zo vastgelegd in het Nationaal Klimaatakkoord.

Maatregelen in elk domein selecteren we primair aan de hand van onze rol, kosteneffectiviteit (hoeveel broeikasgasreductie per €), of het uitvoerbaar is in relatie tot menskracht en tijd en betaalbaarheid en draagvlak bij inwoners en bedrijven. We betrekken ook de mate waarin de maatregelen bijgedragen aan andere ambities (zoals stikstofreductie), welke mogelijkheden voor opschaling en extra financiering er zijn en de werkgelegenheidseffecten.

Dit leidt tot de volgende belangrijke acties en maatregelen in elk van de domeinen:

Klimaatmaatregelen Gebouwde Omgeving

  • Ondersteunen van Gelderse Proeftuinen en Wijken van de Toekomst, zodat woningen worden verduurzaamd;
  • Structureel ondersteunen van Energieloketten en Energiecoöperaties;
  • Versnellen van de ontwikkeling en uitbouw van warmtenetten, onder ander met een expertteam Warmte
  • Onderzoek uitvoeren naar de haalbaarheid van een Gelders Warmteinfrastructuurbedrijf
  • Financiering van een investeringsimpuls voor verduurzaming sociale huurwoningen en maatschappelijk vastgoed;
  • Financieringsinstrumenten uitwerken voor verdere verduurzaming particuliere woningen;
  • Stimuleren van houtbouw/circulaire bouwconcepten.

Klimaatmaatregelen Mobiliteit

  • Bijdragen aan een toekomstbestendige laadinfrastructuur;
  • Ondersteunen van duurzame mobiliteitskeuzes (zoals e-knooppunten en elektrische-deelauto’s);
  • In aanbestedingen zorgen voor duurzaam bus-en treinvervoer;
  • Verduurzaming wegennetwerk (bij aanleg, vervanging en onderhoud);
  • Stimuleren van lopen en fietsen <15 km;
  • Brandstoftransitie in (goederen)vervoer ondersteunen;
  • Subsidiëren werkgeversaanpak (zoals verminderen woon-werkverkeer en stimuleren thuiswerken).

Klimaatmaatregelen Industrie en bedrijven

  • Vergroten hergebruik van producten en producten maken uit reststoffen (circulaire economie);
  • Aanjagen grootschalige innovaties (bijvoorbeeld in waterstof en biogas);
  • Verduurzamen bedrijventerreinen en gebouwen;
  • Toezicht en handhaving op verplichte energiezuinige investeringen intensiveren;
  • CO₂-afvang, opslag en gebruik stimuleren;
  • Efficiëntie in productieprocessen vergroten;
  • Brancheaanpak met enkele energie-intensieve industrieën opstellen.

Klimaatmaatregelen Landbouw en landgebruik

  • Transitie naar natuurinclusieve kringloop landbouw ondersteunen;
  • Voedselverspilling (in hele keten) verminderen;
  • Stimuleren van mest- en eiwittransitie;
  • Stimuleren van CO₂ gebruik in glastuinbouw en gebruik van warmte uit glastuinbouw;
  • Verduurzamen bosbeheer;
  • Aanleg van bos;
  • Kwaliteit van de bodem verbeteren.

Klimaatmaatregelen Elektriciteit (duurzame opwekking)

  • Continueren van de langjarige samenwerking in de RES regio’s;
  • Ondersteunen bij het opstellen van de RES’en met kennis en menskracht;
  • Gemeenten ondersteunen in de (ruimtelijke) processen bij grootschalige zonne- en windenergieprojecten;
  • Studie laten uitvoeren naar hoe het energiesysteem zo efficiënt mogelijk te gebruiken en uit te breiden;
  • Onderzoek uitvoeren naar vormen van warmtewinning zoals geothermie en aquathermie;
  • Stimuleren van zonnepanelen op daken;
  • Maatschappelijke initiatieven (zoals coöperaties) versterken.

De klimaatmaatregelen werken we uit in het ‘Gelders Klimaatplan 2021-2030’, een uitvoeringsplan op hoofdlijnen.

Ruimtelijke afwegingen

Het Gelderse landschap verandert de komende jaren. Door onze regie, op het inrichten van de ruimte, regelen we dat er voldoende ruimte is voor klimaatmaatregelen. Daarmee zorgen we voor tempo om doelen te halen. We streven naar evenwicht en samenhang met andere ontwikkelingen die ook een plek nodig hebben. We maken de keuze hoe we de ruimte inrichten in samenspraak met belanghebbenden.

Participatie

Op verschillende manieren hebben we groepen belanghebbenden, partners en experts betrokken bij de ontwikkeling van dit ‘Beleidsprogramma Klimaat’ en het Gelders Klimaatplan. De focus lag daarbij op groepen die bepaalde belangen vertegenwoordigen. Zoals jongerenorganisaties en gemeenten en andere overheden en inbreng van onze partners vanuit het Gelders Energie Akkoord. In de provinciale organisatie is nauw samengewerkt om de samenhang tussen de diverse beleidsvelden te borgen. Deze vorm van participatie en samenwerking passen we ook toe bij het herijkingen van het Gelders Klimaatplan de komende jaren. Dit willen we aanvullen met participatievormen voor inwoners op individueel niveau. We denken hierbij aan een burgerpanel

De gemeenten zijn eerstverantwoordelijk voor het organiseren van participatie bij de voorbereiding van ruimtelijk beleid en bij projecten. We ondersteunen de regio’s en de gemeenten actief als partner bij participatie in de uitvoering van veel maatregelen, zoals de Regionale Energiestrategieën (RES’en) en de Wijken van de Toekomst. Hiervoor werken we in en ondersteunen we samenwerkingsverbanden tussen communicatie-en participatiespecialisten.

Monitoring

We monitoren zowel de resultaten (van projecten) als de impact (op de klimaatdoelstelling) van klimaatmaatregelen in Gelderland, zodat we weten of we op koers liggen of bijsturing nodig is. We actualiseren het ‘Gelders Klimaatplan 2021-2030’ iedere jaar twee jaar aan de actualiteit aan. Dit doen we op basis van de monitoring, (nieuwe) inzichten, inbreng van partners, de voortgang van de uitvoering van de klimaatmaatregelen. In 2021 maken we een uitzondering op deze frequentie. Dan wordt het Gelders Klimaatplan namelijk aangepast om de resultaten uit de RES’en, de ervaring met nieuwe klimaatmaatregelen en het regeerakkoord op nationaal niveau te verwerken. Dit Beleidsprogramma Klimaat wordt alleen aangepast als nieuwe coalitieakkoorden of majeure ontwikkelingen hier aanleiding toe geven.

^ Naar boven