Bescherming Natura 2000-gebieden (gebiedsbescherming)

Europees en landelijk kader

Het wettelijke kader voor de bescherming van Natura2000-gebieden is het onderdeel gebiedsbescherming van de Wnb (hoofdstuk 2). Hierin zijn de Vogel- en Habitatrichtlijnen van de Europese Unie doorvertaald. Het is belangrijk om de natuurwaarden van Natura2000-gebieden te behouden. Projecten en andere handelingen die mogelijk significante negatieve effecten hebben op deze gebieden hebben daarom een vergunning nodig. Gedeputeerde Staten van het gebied waarin de activiteit plaats vindt is meestal het bevoegd gezag. In specifieke gevallen is het Rijk bevoegd.

De Wnb kan ook van invloed zijn binnen de Wabo. Gedeputeerde Staten geven dan een verklaring van geen bedenkingen af in het kader van een omgevingsprocedure.

Landbouw, verkeer, industrie, huishoudens en kantoren stoten stikstof uit. Dit vormt een probleem voor veel Natura2000-gebieden, omdat stikstof ook een meststof is. Door overbemesting verdwijnen plantensoorten en worden complete habitats aangetast. Een activiteit heeft een vergunning nodig als hierdoor de stikstofbelasting in Natura2000-gebieden toeneemt. Om toch ruimte te bieden aan economische doelstellingen is het Programma Aanpak Stikstof (PAS) in het leven geroepen. Voor Natura2000-gebieden is een ontwikkelruimte bepaald. Door het versterken van de natuur kan die ontwikkelruimte worden vergroot. De PAS is richtinggevend in Gelderland.

Naast de Wnb zijn er ook Europese regels voor landbouw. Landbouwers kunnen Europese inkomenssteun krijgen als zij voldoen aan wet- en regelgeving op het gebied van milieu, voedselveiligheid, gezondheid en dierenwelzijn. De EU kort op de inkomenssteun als landbouwers hier niet aan voldoen. Deze constructie wordt cross-compliance genoemd. In Nederland is het toezicht op cross-compliance regelgeving een samenwerkingsproces waarin verschillende overheden, waaronder de provincies, hun eigen controletaken uitvoeren. De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) is coördinator.

Provinciaal beleid

Samen met partners zetten we in op het behoud en ontwikkeling van de Natura2000-gebieden. We hebben dit ook vastgesteld in de beheerplannen. We willen de bos- en natuurwaarden behouden, versterken en ontwikkelen. We treffen extra maatregelen om de kwetsbare natuurwaarden van de Natura2000-gebieden te versterken.

We hebben ook een Natura2000-communicatieplan opgesteld. In dit plan besteden we aandacht aan de naleving van de wettelijke bepalingen en doelen uit de beheerplannen. Zo weet iedereen wat de regels en wetten zijn.

We stellen ook handhavingsplannen op voor de Natura2000 gebieden. We onderzoeken daarom of er verhoogde inzet op handhaving nodig is of dat andere acties nodig zijn.

Risico’s

Veel instanties zijn niet bekend met de vergunningplicht voor ingrepen met een mogelijk negatieve impact op de aangewezen waarden. Er is groot risico op natuurschade, maatschappelijke onrust en schade aan het bestuurlijk imago als er geen aanvragen worden ingediend voor een ecologische vergunning of verklaring van geen bedenkingen (vvgb) in het kader van de Wnb.

Bestuurlijke risico’s spelen vooral bij vergunningverlening voor ingrepen waarbij er maatschappelijke discussies bestaan, zoals Ruimte voor de Rivierprojecten, en bij ingrepen die aansprekende soorten raken. Bij weigering van vergunningen kan er vertraging optreden in andere beleidsvelden, zoals hoogwaterveiligheid en wegenaanleg.

Financiële risico’s spelen vooral wanneer wij volgens de rechter onvoldoende hebben gedaan om de instandhoudingsdoelen te halen en er aanvullende maatregelen getroffen moeten worden. Het Hof in Brussel kan een lidstaat tot een boete veroordelen. Het Rijk kan deze boete proberen te verhalen op de provincie, gelet op de verantwoordelijkheden in de Wnb.

Basis uitvoeringsniveau

We houden toezicht op basis van de uitgevoerde risicoanalyses (zie Uitvoeringsstrategieën 2017). We gebruiken de risicoscore om de toezichtfrequentie te bepalen. We controleren steekproefsgewijs op PAS- meldingen. Op basis van de handhavingsplannen houden we toezicht op de Natura2000-beheerplannen.

In het kader van de Cross-compliance controleren we alle door de NVWA geselecteerde bedrijven. Het gaat daarbij om uitgebreide fysieke controles.

In combinatie met de Cross-compliance controles hebben we voldoende inzicht in het naleefgedrag bij agrarische bedrijven. Bij het toezicht op illegale activiteiten gaan we vooral reactief te werk: na een melding of klacht volgt een controle.

Beleidsspeerpunt

De komende jaren ronden we de handhavingsplannen af voor de Natura2000-gebieden. Deze plannen leiden tot gezamenlijke handhavingsacties met de partners.