Vlindertuin de Zindering

Wonderbaarlijk hoeveel je samen voor elkaar kunt krijgen

2.300 vierkante meter kleurige bloemen op een parkeergarage in Tiel, dat is Vlindertuin de Zindering. Een plek voor allerlei insecten, spelende kinderen en activiteiten. Een trekpleister voor mens en dier, gemaakt en onderhouden door vrijwilligers. Mensen stemden massaal en gunden hen de publieksprijs. Hoe kwam een mooi plan zo ver? Projectleider Gera van der Leun vertelt.

Ideeën van gemeente en inwoners komen samen

Het begon met een gemeenteraadslid dat de Vlinderhof in het Maximapark in Utrecht zag. Kan het grasveld naast cultuurgebouw Zinder ook veranderen in zo’n mooie tuin? Gera is beeldend kunstenaar en doet vaker groene sociale kunstprojecten. “Dat begon omdat buren en ik vonden dat onze straat groener kon. We maakten geveltuintjes. Eerst moest de gemeente daaraan wennen, maar later kregen we steun. Met zo’n 145 tuintjes werd Tiel al een stuk groener.” Er volgden meer projecten, en dus wisten de raadsleden Gera te vinden. “Voor ik het wist, was ik projectleider. Ik was zo enthousiast, dat ik daar geen nee tegen zei.” Hoewel deze vlindertuin begon met een idee van de gemeente, kan het ook andersom, benadrukt ze. “Als iemand voorstelt van een grasveld op vrijwillige basis een veel mooiere tuin te maken, denk ik dat veel gemeenten ja zeggen.”

Contacten en kennis verzamelen

Zo’n vlindertuin komt er niet zo maar. Met een vrijwillige hovenier van de Vlinderhof organiseerde Gera een lezing. “Tot mijn verbazing kwamen er 25 mensen. 16 meldden zich meteen aan als vrijwilliger. En ik ontmoette er een tuinontwerper die in Tiel bleek te wonen en ook nog eens een prachtig ontwerp maakte. Soms moet het gewoon zo zijn.” Door haar eerdere projecten had ze al veel nuttige contacten. “Iemand die het watersysteem kon aanleggen, iemand die grote hoeveelheden biologische planten kon opkweken, een aannemer, mensen die hielpen met paden aanleggen, enzovoort. Zo ontstond een bouwteam. Ik kan mensen enthousiast maken, maar weet niet veel van planten. Een bioloog hielp met welke planten vlinders aantrekken.” Het is geweldig hoeveel je samen voor elkaar kan krijgen, vindt Gera. “Geld bij elkaar krijgen, plannen maken, het was hard werken maar het ging snel. Binnen een jaar ging de schop in de grond.”

Helpen omdat het leuk is

Zo’n 100 vrijwilligers hielpen mee de tuin aan te leggen. “Het was een grote klus, dus de aannemer betaalden we. Maar die voelde zich daarna zo met het project verbonden, dat hij alles voor ons bleef oplossen.” Planten poten en onderhouden doen vrijwilligers. “Vanwege corona zaten veel mensen die vrijwilligerswerk deden thuis. Dit mocht onder voorwaarden wel doorgaan. Omdat ze het zo leuk vonden, helpt een groep van zo’n 35 vrijwilligers nog steeds geregeld. En als we bijvoorbeeld veel zand moeten uitrijden met kruiwagens, komen er wel 50.” Het leuk houden, daar werken ze bewust aan. Op zaterdagochtend drinken ze eerst koffie en de tuinontwerper geeft een kleine rondleiding. Hij vertelt wat er in bloei staat en welke klussen die ochtend nodig zijn. “Hij deelt ook prachtige foto’s op sociale media. Bijvoorbeeld van 2 puttertjes die zaadjes pikken in de sneeuw. Doordat mensen zien wat er gebeurt in de tuin, blijven ze betrokken.”

Beter dankzij culturele buren

Ook de 3 culturele instellingen rond de vlindertuin maken de plek nog beter. “Ik ging meteen met hen praten. Een medewerker van de bibliotheek stelde voor een zadenbibliotheek te beginnen. Met kinderen en een andere kunstenaar maakten we een mooie kast met laatjes. Haast een paleis. Vrijwilligers plukken, drogen en verpakken zaden uit de vlindertuin, en mensen brengen ook zaden uit moestuinen. Die mag iedereen ophalen. Er gingen al 3.000 zakjes in en uit. Het is zo populair, dat de laatjes vaak leeg zijn. Medewerkers van cultuurgebouw Zinder zagen meteen kansen voor onder meer cursussen fotografie en schilderen. En het theater denkt over voorstellingen in de buitenlucht. Zo blijft de tuin een plek waar van alles te beleven is.”

Steun overheid is van levensbelang

Daarnaast is de overheid belangrijk. “Op dag 1 van de werkzaamheden hadden we meteen een tegenvaller: er zat veel puin in de grond. De gemeente vond dat niet onze verantwoordelijkheid. Wij regelden een aannemer, zij betaalde.” De overheid is van levensbelang, benadrukt ze. “Als je geen geld hebt, kan je het niet doen. We kregen geld van de provincie, gemeente, fondsen en via crowdfunding. Door dat alles samen konden we aan de slag. Want het werk wordt dan wel gedaan door vrijwilligers, maar het is niet gratis.”

Niet normaal mooi

2.300 vierkante meter grasveld veranderde in een bloemenzee, de weg die erdoor liep in een paadje. Goed voor insecten en de bodem, want de tuin is biologisch. Omdat die midden in het centrum ligt, was er meer belangrijk. “We kozen voor bijzondere bloemen, prachtige kleuren en zorgen ervoor dat er altijd iets bloeit. Niet normaal hoe mooi het is geworden.” Met resultaat. “Mensen komen speciaal voor de vlindertuin naar Tiel. Tuingroepen, ook uit het buitenland, en dagjesmensen. Dat is heel goed voor een stad. Kinderen leren er over planten en dieren door er te tekenen, met loepjes naar bloemen te kijken of er te spelen. En zo’n mooie, goed onderhouden tuin is goed voor bewoners. Mensen worden er blij van.”

Publieksprijs totale verrassing

Dat het publiek hen het beste vond, was een grote verrassing. “De nominatie was al leuk. De andere 14 genomineerde projecten waren indrukwekkend mooi en vaak door grote professionele partijen. Dat de jury ons zo waardeerde, was fantastisch. En dat we de publieksprijs wonnen zagen we helemaal niet aankomen. Veel vrijwilligers pinkten een traantje weg. We hebben het de dag erna meteen gevierd in de bibliotheek. Het stond in meerdere kranten. Die extra aandacht en dat we allemaal zo blij waren, is goed voor een project.” Omdat ze maar al te goed weten hoe belangrijk vrijwilligers zijn, maakt het prijzengeld het hen een beetje makkelijker. Ze bouwen een schuurtje, zodat vrijwilligers niet elke zaterdag met gereedschap hoeven te slepen en koffie kunnen zetten. Om in de zomer na het werk niet meer in de volle zon te hoeven zitten, komt boven de picknicktafel een schaduwdoek. En een deel gaat naar andere projecten die iets doen met groen, biologisch en insectenvriendelijk.

Vlindertuin maakt meer plekken groen

De vlindertuin verspreidt zich. “We helpen gemeenten die ook een vlindertuin willen en geven workshops aan leerlingen die in andere steden de opdracht krijgen een tuin te ontwerpen. Vrijwilligers beginnen ook op andere plekken in Tiel een tuintje. De komende jaren komen er 100 nieuwe plantvakken omdat de riolering wordt vervangen. Die mogen we van de gemeente ook volledig biologisch maken.” En zo staat er nog veel meer op de planning. Ze zijn nog lang niet klaar.

Tips van Gera

• Ga vanaf het begin met mensen in gesprek die rond het project wonen of werken. Als allerlei groepen wat met een plek kunnen, deel je de trots en blijft het levendig. En zij houden meteen in de gaten of alles er goed gaat.
• Zoek op verschillende manieren naar geld. Door meerdere kleinere bedragen kom je er ook. “Als je de gemeente om hulp vraagt en vertelt dat je al een deel van het geld hebt en vraagt of zij ook willen helpen, komt dat anders over dan wanneer je om een enorm bedrag vraagt.”
• Betrek kunstenaars of anderen die beeldende acties kunnen bedenken. Ook kinderen kunnen daarbij helpen. Dan krijgt een project meer aandacht.
• Gemeenten, ondersteun een project van inwoners en zorg voor goede voorwaarden. “Vaak zijn ze bang voor bijvoorbeeld vernieling. Wij zorgden ervoor dat mensen ervan gingen houden. Tot nu toe werkt dat.”
• Maak het leuk. “De vergaderingen met het bouwteam waren erg gezellig. Als er dan iets misloopt, zet iedereen een tandje bij. Dan kan er veel meer dan normaal. Wonderbaarlijk.”
• Laat zien waarom je iets wil. “We wilden rond de vlindertuin veldjes met wilde bloemen, zodat rupsen en vlinders hun hele leven kunnen doorbrengen in en rond de tuin. Ons plan was 1.000 vierkante meter. Omdat we een ambtenaar vroegen mee te kijken waar dit kon en hij ook enthousiast werd, wordt dat 5 keer zo veel.”
• Doe het gewoon. Het aantal soorten planten en dieren (biodiversiteit) gaat hard achteruit. “Elk project is nodig. Dus twijfelt u nog? Ga het gewoon doen.”